Danh mục: Femakul

Androgen còn được gọi là nội tiết tố nam. Cơ thể phụ nữ có sản xuất nội tiết tố này không? Nếu có thì vai trò của nội tiết tố này với phụ nữ nói chung và phụ nữ mãn kinh là gì?

1. Nội tiết tố androgen là gì?

Androgen là một loại hormone chủ yếu ở phái mạnh, nên còn được gọi là nội tiết tố nam. Quả thực, cả cơ thể đàn ông và phụ nữ đều sản xuất nội tiết tố này nhưng với lượng khác nhau.

Cơ thể phụ nữ tự nhiên chỉ sản xuất ra một lượng androgen khoảng 1/10 đến 1/2 so với cơ thể nam giới.

Ở phụ nữ, nội tiết tố androgen được tiết ra bởi buồng trứng và tuyến thượng thận – một tuyến nội tiết nằm ngay phía trên của thận. Nội tiết tố này được chuyển hóa trong cơ thể thành nội tiết tố nữ estrogen.

2. Vai trò của androgen ở phụ nữ

Androgen là một hormone quan trọng tham gia quá trình tăng trưởng và sinh sản. Thiếu hormone này sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển cơ bắp, phát triển xương, chức năng sinh dục. 

Khi bước vào tuổi dậy thì, hormone này tham gia kích thích mọc lông ở các vùng như lông mu, lông nách. Androgen cũng tác động đến sự phân bố các mô mỡ trong cơ thể, cung cấp năng lượng và cảm giác hạnh phúc.

3. Androgen và mãn kinh ở phụ nữ

Sau khi mãn kinh, nội tiết tố androgen tiếp tục được mô mỡ chuyển hóa thành estrogen. Đó là lý do tại sao những phụ nữ thừa cân (tích nhiều mỡ trong cơ thể) có lượng estrogen cao hơn.

Nội tiết tố androgen, đặc biệt là testosterone, có ảnh hưởng đến ham muốn tình dục và khoái cảm. Có hai dạng testosterone là testosterone tự do và testosterone liên kết. Testosterone liên kết là testosterone gắn với một protein khi lưu thông trong máu, còn testosterone tự do thì không liên kết với protein.

Chỉ testosterone tự do – chiếm lượng nhỏ chỉ 2% tổng lượng testosterone trong cơ thể – mới tác động trực tiếp lên các mô cơ thể. Phụ nữ lớn tuổi có lượng testosterone tự do giảm nhẹ. 

Buồng trứng vẫn tiếp tục sản xuất androgen và testosterone ở phụ nữ sau mãn kinh. Nồng độ testosterone thấp hơn ở những phụ nữ cắt cả hai buồng trứng.

Testosterone có vai trò lớn hơn so estrogen trong việc duy trì ham muốn tình dục. Bước sang thời kỳ mãn kinh, estrogen sụt giảm nhiều hơn nhanh hơn androgen. Do đó, dẫn tới mất cân bằng tỷ lệ giữa estrogen và androgen. Sự thay đổi tỷ lệ này lý giải cho một số vấn đề về trở ngại sinh hoạt tình dục và giảm ham muốn mà phụ nữ gặp phải sau mãn kinh.

——-

Tham khảo: 100 questions & answers about menopause

Tham vấn y khoa cùng Đội ngũ bác sĩ của Bacsi Online

Đau nửa đầu migraine là một vấn đề sức khỏe thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Các triệu chứng cơn đau nửa đầu có thể cải thiện hoặc xấu đi khi tới tuổi mãn kinh.

1. Đau nửa đầu migraine là gì?

Đau đầu migraine là bệnh đau đầu từng cơn. Mỗi cơn đau có cường độ thay đổi từ thoáng qua, nhẹ tới nặng và chỉ nhói đau ở một nửa bên đầu. Cơn đau có thể nghiêm trọng gây cản trở hoạt động thường ngày.

Đôi khi chỉ xuất hiện đau nửa đầu bên trái hoặc bên phải hoặc luân chuyển hai bên trái phải. Thời gian mỗi cơn đau nửa đầu migraine kéo dài nhiều giờ và có thể tới 2-3 ngày.

Ngoài đau đầu, người bệnh còn cảm thấy buồn nôn, nôn, tăng nhạy cảm với âm thanh và ánh sáng.

Một số người gặp các dấu hiệu kéo dài trong vài phút và có thể tới 30 phút, trước khi cơn đau nửa đầu xay ra. Các dấu hiệu đó bao gồm: rối loạn thị giác (mờ mắt, hoa mắt), rối loạn ngôn ngữ (mất ngôn ngữ, khó nói), mất thính lực tạm thời, cảm giác tê tay,… Cũng có những người không gặp phải tình trạng này.

2. Mãn kinh là gì?

Mãn kinh đánh dấu kết thúc khả năng mang thai tự nhiên ở phụ nữ. Giai đoạn mãn kinh được xác định 12 tháng sau kỳ kinh cuối cùng. 

Tuổi mãn kinh trung bình là 51 tuổi, nhưng có thể bắt đầu sớm lúc 40 tuổi hoặc muộn hơn ở độ tuổi 60. Một số trường hợp mãn kinh sớm ở độ tuổi 20-30 gây vô sinh.

Tiền mãn kinh là thời gian trước mãn kinh. Giai đoạn tiền mãn kinh kéo dài 2-4 năm và có thể tới chục năm. Trong thời gian này, kinh nguyệt thưa và không đều.

Các triệu chứng phụ nữ tiền mãn kinh có thể gặp bao gồm:

• Cơn nóng bừng
• Ra mồ hôi đêm
• Âm đạo khô, giảm ham muốn
• Hồi hộp trống ngực
• Rối loạn giấc ngủ
• Thay đổi tâm lý: lo âu, trầm cảm..

Một số triệu chứng như cơn nóng bừng, ra mồ hôi đêm,… có thể thuyên giảm sau giai đoạn tiền mãn kinh, chu kỳ kinh nguyệt ngừng hoàn toàn. Nhưng số các triệu chứng khác như khô âm đạo còn kéo dài do liên quan đến sự thiếu hụt nội tiết tố estrogen ở phụ nữ mãn kinh.

3. Mãn kinh ảnh hưởng đến bệnh đau nửa đầu migraine như thế nào?

Bước sang thời kỳ mãn kinh, các triệu chứng của bệnh đau nửa đầu có thể giảm dần, không thay đổi hoặc trầm trọng hơn. Một số phụ nữ gặp cơn đau đầu migraine trong thời kỳ hành kinh (chứng đau nửa đầu kinh nguyệt). Đối với những trường hợp này, triệu chứng đau nửa đầu có thể cải thiện khi mãn kinh. 

Theo một nghiên cứu trên tạp chí Hội đau đầu Hoa Kỳ (American Headache Society), cơn đau nửa đầu xảy ra thường xuyên hơn trong giai đoạn chuyển tiếp tiền mãn kinh ở phụ nữ có tiền sử bị đau đầu migraine.

4. Liệu pháp hormone thay thế có ảnh hưởng đến bệnh đau nửa đầu migraine không?

Một số nghiên cứu cho thấy, liệu pháp hormone thay thế có thể làm bệnh đau nửa đầu tồi tệ hơn. Theo nghiên cứu trên Tạp chí thần kinh học Châu Âu, tỷ lệ bị đau đầu (trong đó có đau nửa đầu migraine) ở nhóm phụ nữ mãn kinh điều trị liệu pháp hormone thay thế so với nhóm không dùng liệu pháp này.

Ngược lại, các nghiên cứu khác cho thấy liệu pháp hormone thay thế  giúp cải thiện tình trạng bệnh đau nửa đầu. Một số phụ nữ lựa chọn liệu pháp hormone thay thế để kiểm soát các triệu chứng mãn kinh như như bốc hỏa và khô âm đạo. Bổ sung hormone với liều thấp ít gây ra chứng đau nửa đầu. 

5. Biện pháp dự phòng và giảm chứng đau nửa đầu tại nhà

Chườm lạnh: Dùng khăn vải thấm ướt bọc đá lạnh chườm lên trán, da đầu hoặc cổ giúp cải thiện cơn giảm đau.

Nghỉ ngơi trong phòng tối, yên tĩnh: Ánh sáng mạnh và tiếng ồn cường độ cao khiến cơn đau đầu tồi tệ hơn. Khi cơn đau nửa đầu xảy ra, người bệnh nên nghỉ ngơi trong phòng tối, yên tĩnh giúp giảm triệu chứng và phục hồi nhanh hơn.

Tập thể dục đều đặn: Đừng tập khi bạn đang có cơn đau đầu migraine, vì có thể khiến cơn đau nặng hơn. Nên tập luyện khi cảm thấy khỏe mạnh. Việc tập luyện thường xuyên có thể ngăn ngừa đau đầu. Bên cạnh đó, chơi thể thao thúc đẩy cơ thể bạn giải phóng endorphin – một chất giảm đau tự nhiên; đồng thời, chất này cũng có tác dụng giảm căng thẳng và ngủ ngon hơn.

Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ hoặc ngủ quá nhiều có thể là yếu tố kích thích cơn đau nửa đầu. Nên duy trì thói quen đi ngủ và thức dậy vào khung giờ cố định hàng ngày.

Tránh các yếu tố kích thích gây xuất hiện cơn đau nửa đầu: Một số loại thức ăn hoặc yếu tố bất thường có thể là yếu tố khởi phát cơn đau. Hãy chú ý tìm ra những yếu tố này và tránh tiếp xúc. Chẳng hạn, một số phụ nữ bị đau nửa đầu khi uống rượu vang đỏ hoặc ngửi thấy mùi đặc biệt. 

6. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Mãn kinh không phải là tình trạng bệnh lý, và phụ nữ không nhất thiết phải đi khám bác sĩ khi bước sang độ tuổi mãn kinh.

Phụ nữ độ tuổi mãn kinh có tiền sử đau nửa đầu nên đi khám trong một số trường hợp sau:

• Tình trạng đau nửa đầu hết hoặc được cải thiện, và bạn muốn ngừng uống thuốc điều trị đau nửa đầu
• Triệu chứng đau nửa đầu trở nên tồi tệ hơn trong thời kỳ mãn kinh/tiền mãn kinh.
• Uống thuốc điều trị đau nửa đầu nhưng không hiệu quả
• Nếu muốn khám và tư vấn sử dụng liệu pháp hormone thay thế
• Có dấu hiệu mãn kinh rất sớm trước 40 tuổi hoặc mất kinh đột ngột mà không rõ lý do

Tham vấn y khoa cùng Đội ngũ bác sĩ của Bacsi Online

Ở bất kỳ độ tuổi nào, ai cũng có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu, nhưng phụ nữ tuổi mãn kinh dễ mắc bệnh này hơn. Điều này có thể do sự kết hợp giữa thay đổi nội tiết tố thời kỳ mãn kinh và đặc điểm cơ thể của phụ nữ.

1. Nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ mãn kinh

Tiền mãn kinh hay giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh ở phụ nữ thường bắt đầu ở độ tuổi 45 đến 55. Giai đoạn này kéo dài vài năm và có thể tới chục năm ở một số phụ nữ.

Bước sang thời kỳ tiền mãn kinh, buồng trứng giảm sản xuất estrogen và progesterone. Hai hormone này đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe sinh sản và tình dục của phụ nữ.

Theo Hiệp hội Niệu khoa Hoa Kỳ, sự dao động nồng độ estrogen dẫn tới thay đổi niêm mạc âm đạo và vi khuẩn có hại có cơ hội sinh sôi. Hoạt động tình dục cũng có thể làm tăng khả năng mắc nhiễm trùng đường tiết niệu (hay nhiễm trùng tiểu).

Cũng theo báo cáo của Hiệp hội Niệu khoa Hoa Kỳ, trong đó những phụ nữ bị nhiễm trùng đường tiết niệu có tới 20-40% bị nhiễm trùng lần hai.

Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy, nếu một người bị nhiễm trùng đường tiết niệu hai lần trong vòng 6 tháng hoặc ba lần trong vòng 1 năm, thì người đó bị nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát.

Phụ nữ tiền mãn kinh tăng nguy cơ mắc nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát. Theo nghiên cứu, 19-36% phụ nữ tiền mãn kinh bị nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát. Tỷ lệ này sau mãn kinh còn cao hơn là 55%.

Sụt giảm nồng độ estrogen trong thời kỳ tiền mãn kinh dẫn đến những thay đổi của niêm mạc bàng quang. Điều này có thể dẫn đến sự thay đổi trong hệ vi sinh vật trong đường tiết niệu sinh dục. Thay đổi của hệ vi sinh vật làm giảm các cơ chế bảo vệ tự nhiên chống lại nhiễm trùng đường tiết niệu. Do đó, nguy cơ nhiễm trùng tăng lên.

2. Biện pháp dự phòng

Một số biện pháp đơn giản có thể làm giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu gồm: 

• Bổ sung đủ nước
• Đi tiểu trước và sau khi quan hệ tình dục
• Tránh thụt rửa âm đạo nếu không có chỉ định điều trị
• Hạn chế sử dụng thuốc dạng xịt hoặc bột xung quanh vùng sinh dục

3. Điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu

Kháng sinh đường uống là lựa chọn đầu tiên để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ sau mãn kinh.

Bác sĩ thường yêu cầu lấy mẫu nước tiểu để xét nghiệm và có thể cấy nước tiểu để xác định vi khuẩn gây nhiễm trùng. Từ đó, quyết định loại kháng sinh phù hợp.

Tuy nhiên, vấn đề vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh ngày càng đáng lo ngại. Vì vậy, để hạn chế vi khuẩn kháng thuốc cần uống đủ liều kháng sinh và đủ thời gian theo kê đơn của bác sĩ; kể cả khi đã hết triệu chứng.

Uống nhiều nước có thể giúp giảm bớt các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu và hồi phục nhanh hơn. Đi tiểu thường xuyên cũng giúp loại bỏ vi khuẩn có hại ra khỏi hệ tiết niệu.

4. Một số câu hỏi thường gặp về nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ mãn kinh

Mãn kinh có gây đi tiểu thường xuyên hơn mà không phải nhiễm trùng không?

Trong thời kỳ mãn kinh, nhiều phụ nữ nhận thấy mình đi tiểu thường xuyên hơn. Theo một báo cáo trên Tạp chí Hiệp hội mãn kinh Bắc Mỹ, có tới 77% nữ giới tuổi mãn kinh thức giấc một hoặc nhiều lần mỗi đêm để đi tiểu.

Theo nhóm tác giả trên, sự sụt giảm nồng độ estrogen có thể ức chế hormone chống bài niệu. Hormone này có vai trò kiểm soát lượng nước cũng như nồng độ chất thải trong nước tiểu được bài tiết ra ngoài cơ thể.

Các triệu chứng hệ tiết niệu khác trong thời kỳ mãn kinh là gì?

Khi bạn lớn tuổi, cơ bàng quang và niệu đạo yếu đi. Những thay đổi này làm giảm lượng nước tiểu mà bàng quang có thể chứa được và tăng nguy cơ tiểu không kiểm soát (són tiểu) ở phụ nữ mãn kinh.

Có hai loại tiểu không kiểm soát chính gặp trong thời kỳ mãn kinh:

• Tiểu không kiểm soát do áp lực (Stress incontinence): xảy ra khi ho, hắt hơi, chạy hay nâng vật nặng tạo một áp lực lên bàng quang. Tình trạng này không liên quan đến stress về tâm thần. Triệu chứng thường xuất hiện trong thời kỳ tiền mãn kinh nhưng thường không tiến triển trầm trọng hơn sau đó.
• Tiểu không kiểm soát khẩn cấp (Urge Incontinence): Cảm giác muốn đi tiểu đột ngột và dữ dội, nước tiểu rỉ ra cùng lúc hoặc ngay sau đó. Nguyên nhân do bàng quang hoạt động quá mức hoặc không ổn định.

Một số bài tập tăng cường sức cơ sàn chậu (chẳng hạn bài tập Kegel) giúp cải thiện tình trạng tiểu không kiểm soát. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thuốc hoặc phẫu thuật điều trị tiểu không kiểm soát nếu cần thiết.

5. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Viện quốc gia về bệnh tiểu đường, bệnh tiêu hóa và bệnh thận Hoa Kỳ khuyến cáo: nếu có triệu chứng buồn nôn/nôn, sốt, đau dữ dội vùng lưng kết hợp với triệu chứng rối loạn tiểu tiện thì nên tới cơ sở y tế để thăm khám.

Sự kết hợp của các triệu chứng trên có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu.

Hiệp hội Niệu khoa Hoa Kỳ cũng khuyến cáo  trường hợp thấy máu trong nước tiểu cần đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Máu trong nước tiểu không chỉ là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu, mà còn có thể là biểu hiện của bất thường đường tiết niệu khác.

Tham vấn y khoa cùng Đội ngũ bác sĩ của Bacsi Online

Vào khoảng 40 tuổi, nồng độ hormone estrogen và progesterone suy giảm ở phụ nữ. Tiền mãn kinh hay quá trình chuyển tiếp mãn kinh bắt đầu. Trong giai đoạn này, phụ nữ có thể gặp các triệu chứng rối loạn vận mạch như cơn bốc hỏa, ra mồ hôi đêm,…

1. Bốc hỏa tuổi mãn kinh là gì?

Rối loạn vận mạch là những triệu chứng xảy ra do rối loạn điều hòa sự co thắt hoặc giãn nở của các mạch máu.

Bước sang thời kỳ mãn kinh, sự dao động lớn nội tiết tố nữ ảnh hưởng đến cơ chế kiểm soát huyết áp và thân nhiệt của cơ thể. Từ đó dẫn tới các triệu chứng rối loạn vận mạch như cơn bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm,…

Theo Hiệp hội Mãn kinh Bắc Mỹ (NAMS), có tới 75% phụ nữ Hoa Kỳ trải qua những cơn bốc hỏa trong thời kỳ tiền mãn kinh. Cơn bốc hỏa thường xảy ra trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 2 năm và có thể kéo dài tới 10 năm ở một số phụ nữ.

Thời kỳ mãn kinh thường bắt đầu ở độ tuổi 45 đến 55. Trung bình là 51 tuổi. Dấu hiệu mãn kinh có thể xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn, được gọi là mãn kinh sớm. Mãn kinh sớm có thể xảy ra tự nhiên, hoặc sau phẫu thuật, do điều trị thuốc hoặc có rối loạn bệnh lý khác.

2. Các triệu chứng bốc hỏa

Mãn kinh không phải là một rối loạn bệnh lý. Mà đó là một quá trình chuyển tiếp bình thường mà hầu hết phụ nữ sẽ trải qua.

Các hormone đóng một vai trò trong điều hòa hoạt động của hệ tim mạch. Do đó, dao động nồng độ hormone có thể ảnh hưởng đến chức năng hệ tim mạch. Đồng thời, thay đổi nồng độ hormone cũng tác động đến hệ thần kinh có vai trò kiểm soát thân nhiệt.

Cơn bốc hỏa (nóng bừng) là triệu chứng chính của rối loạn vận mạch. Trong cơn bốc hỏa, cảm giác nóng đột ngột ở vùng ngực, cổ và mặt. Da tại các vị trí này có thể bừng đỏ.

Ngoài ra, phụ nữ tuổi mãn kinh có thể gặp các triệu chứng rối loạn vận mạch khác như: đổ mồ hôi, nhất là đổ mồ hôi ban đêm, cảm giác hồi hộp tim đập mạnh.

3. Nguyên nhân bốc hỏa tuổi mãn kinh

Cơ chế cụ thể có các triệu chứng trên chưa được nêu rõ. Nguyên nhân của các cơn bốc hỏa có thể do thay đổi chức năng thần kinh gây ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn.

Một số nhà khoa học cho rằng những cơn bốc hỏa bắt nguồn từ thay đổi ở phần não điều hòa nhiệt độ cơ thể. Nồng độ estrogen giảm đột ngột ở phụ nữ tiền mãn kinh tác động đến vùng não trên. Tuy nhiên, vai trò chính xác của hormone trong cơ chế gây cơn bốc hỏa vẫn chưa rõ. 

Một số tác nhân có thể gây xuất hiện cơn bốc hỏa gồm: ăn đồ cay nóng, uống cà phê hoặc rượu, hút thuốc lá, một số bệnh lý như cường chức năng tuyến giáp,…

Tuy nhiên, cơn bốc hỏa cũng có xuất hiện mà không có rõ ràng bất kỳ kích thích nào.

4. Các yếu tố nguy cơ rối loạn vận mạch tuổi mãn kinh

Không phải tất cả phụ nữ gặp phải triệu chứng rối loạn vận mạch thời kỳ tiền mãn kinh. Nhưng đa phần phụ nữ đều phải trải qua các triệu chứng này ở mức độ khác nhau.

Các yếu tố nguy cơ của rối loạn vận mạch tuổi mãn kinh là:

– Hút thuốc: những phụ nữ hút thuốc lá (thụ động hoặc chủ động) có tỷ lệ gặp triệu chứng bốc hỏa cao hơn, mức độ cũng trầm trọng hơn.

– Béo phì: Phụ nữ thừa cân, béo phì có tỷ lệ gặp triệu chứng rối loạn vận mạch cao hơn và thời gian kéo dài hơn so với nhóm có cân nặng bình thường.

5. Biến chứng của rối loạn vận mạch

Cơn nóng bừng và đổ mồ hôi thường không có hại nhưng gây cảm giác khó chịu. Một số phụ nữ cảm thấy xấu hổ cơn bốc hỏa kèm theo da đỏ bừng vùng mặt, cổ.

Cơn bốc hỏa, kèm theo ra mồ hôi về ban đêm có thể làm cho tình trạng rối loạn giấc ngủ tuổi mãn kinh nặng nề hơn. Khi các triệu chứng rối loạn vận mạch kéo dài góp phần gây ra các rối loạn về sức khỏe tâm thần, trầm cảm,… ảnh hưởng đến đời sống, hoạt động hàng ngày của phụ nữ tuổi ngũ tuần.

6. Điều trị rối loạn vận mạch tuổi mãn kinh

Thay đổi lối sống: Một số thay đổi về lối sống có thể kiểm soát các cơn bốc hỏa trong thời kỳ mãn kinh như: Tránh các tác nhân kích thích, chẳng hạn như thức ăn cay nóng, rượu và caffein. Bỏ thuốc lá. Tập thể dục thường xuyên. Duy trì cân nặng phù hợp. Mặc quần áo rộng rãi phù hợp với hoạt động và thời tiết.

Liệu pháp hormone: Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng liệu pháp hormone ở phụ nữ tiền mãn kinh. Trong trường hợp này, phụ nữ sẽ bổ sung estrogen. Liệu pháp này nhằm mục đích cân bằng lượng hormone trong cơ thể. Tuy nhiên, nếu bổ sung estrogen tổng hợp thường kèm theo nhiều tác dụng phụ. Vì vậy, phụ nữ tuổi tiền mãn kinh nên thăm khám và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung estrogen.