Vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về COVID-19 với hàng loạt triệu chứng khác nhau. Một số nghiên cứu gần đây ghi nhận một triệu chứng được các nhà chuyên môn quan tâm, đó là cụm từ còn khá lạ lẫm “Răng COVID – COVID Teeth”.

Tham vấn y khoa: ThS. BS. Đào Trung Hải

1. Các triệu chứng COVID-19 ở miệng, răng và nướu

SARS-CoV-2 tấn công tế bào người bệnh qua thụ thể ACE2. Thụ thể ACE2 giống như cánh cửa phía trước cho phép vi rút xâm nhập vào tế bào.

Bạn thử đoán xem tế bào có nhiều thụ thể ACE2 có ở đâu? Câu trả lời là Khoang miệng, lưỡi và nướu là những cơ quan nơi các tế bào có sự hiên diện nhiều thụ thể này. 

Và điều đặc biệt là, những người có sức khỏe răng miệng kém lại có xu hướng có nhiều thụ thể ACE2 hơn.

Nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa mức độ nghiêm trọng của bệnh răng miệng và diễn biến bệnh COVID-19 nặng. Theo thống kê có khoảng 75% những người bị bệnh răng miệng nghiêm trọng phải nhập viện do COVID-19. Trong khi đó, nhóm những người không có bất kỳ dấu hiệu rõ ràng nào của bệnh răng miệng, không ai phải nhập viện.

Điều này có thể được lý giải do những người có sức khỏe răng miệng kém thường có xu hướng mắc các bệnh mãn tính khác.

Các vấn đề về răng miệng không nằm trong nhóm triệu chứng covid phổ biến

Trong nghiên cứu tổng quan hệ thống gồm 54 nghiên cứu mô tả các triệu chứng COVID-19, đau răng hoặc các triệu chứng liên quan đến khoang miệng không nằm trong nhóm 12 triệu chứng được báo cáo nhiều nhất. Sốt (81,2%), ho (58,5%) và mệt mỏi (38,5%) là những triệu chứng phổ biến nhất.

Nhưng điều này không có nghĩa người nhiễm COVID-19 không gặp các triệu chứng về răng miệng.

2. Điều trị đau “Răng COVID”

Nếu bị đau răng khi nhiễm COVID-19, có thể sử dụng thuốc giảm đau như ibuprofen hoặc acetaminophen. Chườm lạnh bằng khăn ẩm bên ngoài má cũng có thể hiệu quả.

Trường hợp viêm nhiễm vùng miệng khi mắc COVID-19, chẳng hạn như nấm miệng, bạn nên đi khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và kê đơn cụ thể. 

Người bệnh COVID-19 bị sâu răng, nhiễm khuẩn răng bùng phát nên đi khám nha sĩ nếu dùng thuốc chống viêm, giảm đau không có tác dụng.

3. Một số câu hỏi về COVID-19 và sức khỏe răng miệng

Chảy máu nướu răng có phải là triệu chứng của COVID-19 không?

Chảy máu nướu răng không được liệt kê là một triệu chứng phổ biến của COVID-19. Tăng đông máu thay vì chảy máu được báo cáo một biểu hiện của COVID-19.

Tuy nhiên, chảy máu nướu răng có thể là dấu hiệu của bệnh nướu răng. Bạn không nên bỏ qua chúng. Bạn có thể tới khám nha sĩ khi sức khỏe đã hồi phục tốt hơn sau COVID-19.

COVID-19 có gây phát ban trong miệng không?

Phát ban hay từ dân gian thường gọi là nhiệt miệng không phải là một triệu chứng COVID-19 thường gặp.

Theo nghiên cứu của tiến sĩ Guan và các đồng nghiệp, chỉ có 2 trong số 1.099 người mắc COVID-19 có triệu chứng phát ban, nhiệt miệng.

Cho đến này, chưa có tài liệu y văn nào báo cáo biểu hiện phát ban trong khoang miệng ở bệnh nhân COVID-19. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng này, hãy liên hệ với bác sĩ để tìm ra nguyên nhân.

Lớp phủ trắng trên lưỡi có phải là triệu chứng của COVID-19 không?

Một lớp phủ trắng trên lưỡi có thể do một số nguyên nhân khác nhau. Ví dụ, nấm miệng (tưa miệng) Candida có thể gây lưỡi đóng bợn trắng.

Mặc dù COVID-19 không gây tưa miệng, nhưng virus SARS-CoV-2 lại ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. Điều này có thể khiến người bệnh dễ bị nhiễm trùng khác, chẳng hạn như tưa miệng.

—-

Tài liệu tham khảo:

1. Sirin, D.A., Ozcelik, F. The relationship between COVID-19 and the dental damage stage determined by radiological examination. Oral Radiol 37, 600–609 (2021).

2. Alimohamadi Y, Sepandi M, Taghdir M, Hosamirudsari H. Determine the most common clinical symptoms in COVID-19 patients: a systematic review and meta-analysis. J Prev Med Hyg. 2020;61(3):E304-E312.

Đái tháo đường được coi là bệnh nền có nguy cơ hàng đầu khiến cho bệnh nhân trở nặng và khó điều trị nếu mắc COVID-19. Đây được coi là bệnh nền phức tạp có thể tiến triển rất xấu nếu không may nhiễm virus SARS-CoV-2.

Bệnh đái tháo đường và COVID-19

Các nghiên cứu ban đầu chỉ ra khoảng 25% số người bị đái tháo đường mắc Covid phải nhập viện điều trị. Những người bị đái tháo đường có nhiều khả năng xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng có thể dẫn tới tử vong. Nguyên nhân chính do lượng đường trong máu cao làm suy yếu hệ thống miễn dịch làm cho cơ thể giảm đáng kể khả năng chống lại virus.

Không chỉ có vậy lượng đường máu tăng cao đồng thời nhiễm COVID sẽ có nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm như nhiễm toan chuyển hóa. Nó biểu hiện bởi các triệu chứng: nôn, buồn nôn, đau bụng, và có thể phù não, hôn mê và tử vong.

Ngoài ra một số trường hợp còn gặp biến chứng nhiễm khuẩn huyết. Đây là biến chứng có tỷ lệ tử vong cao trong khi phương pháp điều trị còn nhiều khó khăn.

Chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường nhiễm COVID-19

Người bệnh đái tháo đường luôn có nguy cơ biến chứng rất cao nếu nhiễm COVID-19. Do vậy, trong mùa dịch, bệnh nhân đái tháo đường cần có kế hoạch chăm sóc sức khỏe đúng cách để phòng bệnh: 

+ Duy trì lối sống lành mạnh

Luôn theo dõi lượng đường máu thường xuyên. Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn, thường xuyên để tăng đề kháng và sức khỏe của bản thân. Luôn ngủ đủ giấc, tránh thức khuya. Tránh hoàn toàn các chất kích thích có hại cho sức khỏe như rượu, bia, thuốc lá. Uống thuốc đều đặn theo hướng dẫn của bác sĩ. 

+ Chế độ ăn đủ dinh dưỡng

Ngoài việc duy trì các thói quen tốt để giữ ổn định đường huyết thì người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống hợp lý, tăng cường dinh dưỡng để tăng sức khỏe cho bản thân.

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của bệnh nhân tiểu đường. Chế độ ăn phải đảm bảo đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, ăn nhiều bữa một ngày, hạn chế tối đa các loại thức ăn chứa nhiều đường và chất béo bão hòa. Tăng cường rau xanh, hoa quả và uống nhiều nước mỗi ngày.

+ Thực hiện nghiêm chế độ “5K”

Người bệnh đái tháo đường trong dịch bệnh COVID-19 cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định phòng bệnh. Trong đó, thực hiện nghiêm quy định “5K” đã được Bộ Y tế khuyến cáo.

Như vậy, cách tốt nhất để phòng bệnh là thực hiện đúng các phải pháp phòng dịch theo hướng dẫn. Đồng thời giữ tâm lý thoải mái, lạc quan trong mùa dịch, tránh những lo âu và phiền muộn không đáng có, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Làm gì khi bị nhiễm COVID ?

Nếu không may nhiễm COVID, cần lưu ý những điều sau:

+ Kiểm tra lượng đường máu thường xuyên, duy trì ở mức cho phép.

+ Sử dụng một số thuốc để làm giảm các triệu chứng do COVD gây ra như sốt, đau rát họng, ho, đau đầu. Nhưng lưu ý một số thuốc có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu như Liều cao aspirin hoặc ibuprofen có thể làm giảm lượng đường trong máu. Acetaminophen có thể gây hiện tượng hiển thị kết quả sai của máy đo đường huyết. Nhiều loại thuốc trị ho và cảm lạnh có hàm lượng đường cao, có thể làm tăng lượng đường trong máu c. Trước khi dùng, nên được tư vấn bởi bác sĩ.

+ Khi gặp các triệu chứng: Khó thở nhiều, SpO2 < 95%, Đau tức ngực, rối loạn ý thức (lú lẫn, lơ mơ) phải báo cáo cho nhân viên y tế kịp thời để xử trí.

—————-

Nguồn:

Diabetes and coronavirus

https://www.webmd.com/diabetes/diabetes-and-coronavirus

Tình trạng tăng đường huyết mới khởi phát và kháng insulin đã được báo cáo ở những bệnh nhân COVID-19. Vậy mắc COVID-19 nhẹ có làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường) hay không?

Để trả lời câu hỏi trên, giáo sư Wolfgang Rathmann và cộng sự đã nghiên cứu so sánh tỷ lệ mới mắc bệnh đái tháo đường trên 35.865 bệnh nhân nhẹ so với 35.865 bệnh nhân nhiễm trùng đường hô hấp trên cấp tính.

Kết quả phân tích chỉ ra những người mắc bệnh thể  nhẹ có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường cao hơn 28% so với người bị nhiễm trùng đường hô hấp trên cấp tính.

Các nghiên cứu mới nhất liên quan COVID-19 và đái tháo đường

Vào tháng 2, một nghiên cứu do PGS Jason Block (Trường Y Harvard, tác giả chính) được công bố trên tạp chí JAMA Network Open cũng chỉ rõ, F0 sau khỏi COVID-19 sau 1-5 tháng cũng có nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2. Khoảng 7% người lớn nhập viện vì COVID-19 được chẩn đoán tiểu đường trong vòng 5 tháng, cao hơn so với con số 3,6% ở người khỏe mạnh.
Tác giả cho biết nhiều người không tới gặp bác sĩ khi dịch căng thẳng và họ có thể mắc tiểu đường mà không hay biết. Ngoài ra, steroid – loại thuốc thường được sử dụng cho bệnh nhân COVID-19 thể nặng – có thể làm tăng lượng đường trong máu tạm thời, gây ra bệnh lý này.

Một số giả thuyết được đưa ra giải thích lý do tăng nguy cơ đái tháo đường sau nhiễm COVID-19. Virus SARS-CoV-2 có thể tấn công tuyến tụy – nơi sản xuất insulin. COVID-19 làm tăng các marker viêm, có thể gây rối loạn chức năng tuyến tụy. Ngoài ra, một số thuốc điều trị bệnh nhân COVID-19 có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.

Tác giả cho biết thêm, cần thêm nghiên cứu đánh giá biểu hiện đái tháo đường type 2 sau mắc COVID-19 nhẹ chỉ là tạm thời và có thể hồi phục hay dẫn đến tình trạng bệnh mạn tính.

Di chứng hậu COVID-19 có thể ảnh hưởng đến mọi người sau nhiễm Sars-Cov-2 ở mọi lứa tuổi, cả người có bệnh nền hay khỏe mạnh. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh phải nhập viện mà cả người bị bệnh nhẹ.

Tiến sĩ Destin Groff và cộng sự tiến hành nghiên cứu tổng quan hệ thống dựa trên 57 nghiên cứu đã công bố gồm hơn 250.000 bệnh nhân sau nhiễm COVID-19. Theo phân tích, hơn một nửa số bệnh nhân có triệu chứng hậu COVID-19 kéo dài sau 6 tháng.

Các triệu chứng có thể gặp như: Đau ngực, khó thở; mệt mỏi; mất vị giác và/hoặc khứu giác; Lo lắng và trầm cảm; Lú lẫn và khó tập trung, còn được gọi là “sương mù não”; Đau khớp.

Nguyên nhân của COVID kéo dài vẫn chưa được biết rõ, có thể liên quan đến tác động trực tiếp của virus hoặc ảnh hưởng gián tiếp đến sức khỏe tâm thần do căng thẳng và các yếu tố như giãn cách xã hội và mất việc làm.

Một số ảnh hưởng trực tiếp do virus:

• Virus tổn tại dai dẳng trong cơ thể
• Phản ứng viêm và tự miễn 
• Tổn thương mô do thiếu oxy khi mắc bệnh
• Tổn thương thần kinh

Một số nghiên cứu cho thấy các biến thể có thể gây ra các triệu chứng hậu COVID khác nhau.

So với chủng vi-rút SARS-CoV-2 ban đầu, biến thể Alpha có nhiều khả năng gây ra các hậu quả kéo dài về sức khỏe tâm thần và nhận thức. Mặt khác, biến thể Alpha dường như ít gây suy giảm thính lực hoặc mất khứu giác hơn so với chủng ban đầu.

—-

Tài liệu tham khảo:

Groff D, Sun A, Ssentongo AE, et al. Short-term and Long-term Rates of Postacute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection: A Systematic Review. JAMA Netw Open. 2021;4(10):e2128568.

Bệnh nhân ung thư đã tiêm vaccine vẫn có nguy cơ bị nhiễm COVID-19 cao hơn dẫn đến tỷ lệ nhập viện và tử vong cao.

Nguy cơ mắc COVID-19 ở bệnh nhân ung thư tăng lên đáng kể và diễn tiến bệnh thường nghiêm trọng hơn. Thật may mắn, tiêm vaccine đã được chứng minh làm giảm tỷ lệ nhiễm virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, đã có nhiều báo cáo về nhiễm bệnh sau tiêm vaccine COVID-19 còn được gọi là nhiễm đột phá (Breakthrough infection).

Tiến sĩ William Wang và cộng sự đã tiến hành đánh giá cơ sở dữ liệu TriNetX gồm 90 triệu bệnh nhân tại Mỹ. So sánh tỷ lệ COVID-19 sau tiêm vaccine ở nhóm bệnh nhân ung thư và nhóm không ung thư. Nhóm bệnh nhân ung thư mắc 1 trong 12 loại ung thư thuộc các cơ quan: tuyến tụy, gan, phổi, đại trực tràng, da và tuyến giáp. 

Các nhà nghiên cứu xem xét tỷ lệ mới mắc hàng tháng từ tháng 12/2020 đến tháng 11/2021 cũng như nguy cơ nhập viện và tử vong của các trường hợp nhiễm đột phá.

Kết quả phân tích chỉ ra nguy cơ tích lũy nhiễm đột phá ở bệnh nhân ung thư là 13,6%, cao hơn bệnh nhân không ung thư. Phân loại theo cơ quan, nguy cơ cao nhất ở bệnh nhân ung thư tuyến tụy (24,7%), tiếp theo là gan (22,8%), phổi (20,4%) và đại trực tràng (17,5%).

Nguy cơ nhập viện của bệnh nhân ung thư bị nhiễm trùng đột phát cao hơn nhiều so với bệnh nhân không ung thư (31,6% so với 3,9%). Ngoài ra, nguy cơ tử vong cũng tăng lên đáng kể.

—-

Tài liệu tham khảo:

Wang W et al. Breakthrough SARS-CoV-2 Infections, Hospitalizations, and Mortality in Vaccinated Patients With Cancer in the US Between December 2020 and November 2021 JAMA Oncol 2022

Theo nghiên cứu mới đây trên tạp chí JAMA, nồng độ testosterone  (hormone sinh dục nam) thấp có thể làm tăng nguy cơ mắc COVID-19 nặng ở nam giới.

Nhìn chung, nam giới mắc COVID-19 thường có tình trạng bệnh nặng hơn phụ nữ.

Tác giả Abhinav Diwan, giáo sư Đại học y Washington, Mỹ, cho biết: “Trong đại dịch COVID-19, có một quan niệm rằng testosterone là không tốt. Nhưng kết quả nghiên cứu cho thấy điều ngược lại, bệnh nhân nam có nồng độ testosterone càng thấp thì càng có nguy cơ cao bị tình trạng bệnh trầm trọng và tử vong do COVID-19, cao hơn nhiều so với với các bệnh nhân nam có mức độ testosterone cao hơn.”

Trước đó, giáo sư Abhinav Diwan và các đồng nghiệp đã định lượng nồng độ một số hormone trong máu của 143 bệnh nhân COVID-19, gồm cả nam và nữ, nhập viện điều trị.

Phân tích kết quả cho thấy không có mối tương quan nào giữa nồng độ của các loại nội tiết tố và mức độ nghiêm trọng của COVID-19 ở phụ nữ. Còn ở nam giới, nồng độ testosterone có liên quan với mức độ bệnh.

Bệnh nhân nam với nồng độ testosterone thấp nhất có nguy cơ phải thở máy, phải nằm tại phòng chăm sóc đặc biệt hoặc nguy cơ tử vong cao nhất.

Các chuyên gia cho biết, điều trị nam giới có nồng độ testosterone thấp bằng liệu pháp hormon có thể giúp giảm nguy cơ bị tình trạng bệnh nghiêm trọng khi mắc COVID-19, tuy nhiên đi kèm đó là những nguy cơ khác mà bác sĩ và bệnh nhân sẽ cần phải cân nhắc khi sử dụng hormon.