Tháng 5 2025 - Trang 4 trên 5

Tại sao ăn nội tạng động vật lại gây ra mỡ máu?

10 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Nhiều người vẫn tin rằng: “Nội tạng mới là phần bổ nhất của con vật”. Gan, tim, óc, lòng, cật… được xem là đặc sản khoái khẩu trong nhiều bữa tiệc, đặc biệt là món nhậu. Nhưng có một nghịch lý: những phần nội tạng được cho là giàu dinh dưỡng ấy lại là thủ phạm tiềm ẩn làm tăng mỡ máu và gây ra hàng loạt bệnh tim mạch. Vì sao lại như vậy? Chúng ta hãy cùng bóc tách cơ sở khoa học đằng sau hiện tượng này.

1. Nội tạng động vật là gì? Vì sao được ưa chuộng?

Nội tạng động vật (còn gọi là phủ tạng) bao gồm các cơ quan bên trong cơ thể như gan, thận, tim, phổi, dạ dày, ruột, tụy, não (óc)… Ở Việt Nam và nhiều nước châu Á, đây không chỉ là thực phẩm phổ biến mà còn là “đặc sản” trong các món hầm, cháo, lẩu, nướng hoặc luộc chấm mắm gừng.

Lý do nhiều người ưa chuộng:

Hương vị đậm đà, béo ngậy, đặc trưng.
Giàu sắt, vitamin A, B12, folate – đặc biệt là gan.
Một số quan niệm dân gian cho rằng “ăn gì bổ nấy” – ví dụ: ăn óc giúp bổ não, ăn gan bổ máu…

Tuy nhiên, bên cạnh các dưỡng chất cần thiết, nội tạng cũng là nguồn chứa rất nhiều cholesterol, acid béo bão hòa và purin – những yếu tố liên quan mật thiết đến mỡ máu cao và các bệnh chuyển hóa.

2. Mỡ máu cao là gì? Vì sao cần quan tâm?

Mỡ máu cao – hay chính xác là rối loạn lipid máu – xảy ra khi nồng độ các thành phần mỡ trong máu bất thường, bao gồm:

Cholesterol toàn phần (TC)
LDL-C (cholesterol xấu) – gây xơ vữa động mạch.
HDL-C (cholesterol tốt) – có tác dụng bảo vệ mạch máu.
Triglycerid – dạng mỡ chính được tích lũy trong gan, mô mỡ.

Nếu không kiểm soát, mỡ máu cao sẽ gây ra:

Xơ vữa động mạch
Nhồi máu cơ tim, đột quỵ
Tăng huyết áp, gan nhiễm mỡ
Bệnh thận, rối loạn chuyển hóa

📌 Rối loạn lipid máu thường không gây triệu chứng ban đầu, nhưng âm thầm phá hủy mạch máu và nội tạng.

3. Tại sao ăn nội tạng lại làm tăng mỡ máu?

Có 3 cơ chế chính lý giải tại sao nội tạng động vật lại “đổ thêm dầu vào lửa” cho tình trạng rối loạn mỡ máu:

A. Hàm lượng cholesterol cực kỳ cao

Trong các loại thực phẩm phổ biến, nội tạng động vật nằm trong nhóm chứa nhiều cholesterol nhất. Ví dụ:

Thực phẩm	Hàm lượng cholesterol (mg/100g)
Gan lợn	300 – 400
Óc lợn	>2000
Tim lợn	100 – 130
Lòng lợn	150 – 200
Trứng gà (1 quả)	~186

Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo lượng cholesterol không nên vượt quá 300mg/ngày, và thậm chí là <200mg/ngày với người có yếu tố nguy cơ tim mạch.

📌 Chỉ 100g gan heo đã gần bằng mức khuyến nghị/ngày, còn một bát cháo óc heo có thể vượt gấp 6–10 lần giới hạn an toàn.

Cholesterol từ thực phẩm được hấp thu ở ruột, theo máu về gan, góp phần làm tăng LDL-C, từ đó thúc đẩy xơ vữa động mạch.

B. Giàu acid béo bão hòa – yếu tố làm tăng LDL-C

Nội tạng chứa nhiều chất béo bão hòa, đặc biệt là phần óc, tim, dạ dày. Chất béo bão hòa không chỉ tăng LDL (cholesterol xấu) mà còn giảm HDL (cholesterol tốt) – làm tăng nguy cơ mảng bám mạch máu.

Ngoài ra, khi chế biến bằng cách chiên, nướng, xào với nhiều dầu mỡ, lượng chất béo bão hòa và trans fat càng tăng cao hơn.

C. Gây rối loạn chuyển hóa ở người có sẵn yếu tố nguy cơ

Ở người thừa cân, kháng insulin, gan nhiễm mỡ, nội tạng động vật làm tăng tải cholesterol nội sinh, làm gan “quá tải”, khiến mỡ máu càng rối loạn.
Ngoài mỡ máu, nội tạng còn giàu purin, làm tăng acid uric → nguy cơ gout.
Phụ nữ sau mãn kinh, người cao tuổi, người ít vận động… có khả năng chuyển hóa cholesterol kém → dễ bị tăng mỡ máu sau ăn nội tạng.

4. Các nghiên cứu và bằng chứng khoa học

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Clinical Lipidology (2017) cho thấy: những người ăn nội tạng ≥2 lần/tuần có LDL-C cao hơn rõ rệt so với nhóm không ăn.
Nghiên cứu tại Trung Quốc trên 18.000 người: tiêu thụ nội tạng thường xuyên có liên quan đến nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ tăng 1,6 lần và mỡ máu cao tăng 2,2 lần.
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến cáo: hạn chế tối đa tiêu thụ nội tạng động vật, đặc biệt ở người có nguy cơ tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa.

5. Vậy có nên “cấm tiệt” nội tạng khỏi thực đơn?

Câu trả lời là không nhất thiết, nhưng phải kiểm soát chặt chẽ tần suất và liều lượng. Mỗi loại thực phẩm đều có mặt lợi – hại, quan trọng là ai ăn, ăn bao nhiêu và cách chế biến thế nào.

Ai nên hạn chế tối đa hoặc kiêng hoàn toàn:

Người mỡ máu cao (LDL, triglycerid) hoặc có xơ vữa động mạch.
Người có gan nhiễm mỡ, tăng men gan.
Người tăng acid uric, gout, đái tháo đường.
Người cao tuổi, ít vận động, phụ nữ sau mãn kinh.

Nếu muốn ăn, cần lưu ý:

Tối đa 1 lần/tuần, không quá 50–70g mỗi lần.
Không ăn kèm bia rượu, đồ chiên rán.
Luộc, hấp là phương pháp chế biến tốt hơn chiên, nướng.
Nên ăn kèm rau xanh, trái cây, uống đủ nước để hỗ trợ chuyển hóa mỡ và cholesterol.

6. Kết luận:

Một miếng ngon – nhiều rủi ro

Nội tạng động vật dù ngon miệng và giàu một số vi chất, nhưng lại chứa rất nhiều cholesterol và chất béo xấu – thủ phạm âm thầm dẫn đến mỡ máu cao, xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch.

Vì thế, nếu bạn đã từng có chỉ số mỡ máu bất thường, hoặc đang trong nhóm nguy cơ (béo phì, ít vận động, bệnh mạn tính…), hãy xem lại thói quen ăn uống của mình. Đôi khi, chỉ một đĩa lòng luộc hay một bát cháo óc heo cũng đủ “làm tràn ly”.

Bóng tối sau kỳ kinh cuối: Vì sao phụ nữ mãn kinh dễ trầm cảm?

9 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

1. Khi sự im lặng của cơ thể trở nên ồn ào

Mãn kinh là một giai đoạn sinh lý tự nhiên, đánh dấu sự kết thúc khả năng sinh sản ở người phụ nữ. Tuy nhiên, đối với nhiều người, đó không chỉ là sự ngừng lại của chu kỳ kinh nguyệt – mà còn là điểm khởi đầu của một chuỗi những xáo trộn về thể chất và tinh thần. Trong đó, trầm cảm là một trong những hậu quả âm thầm nhưng đáng lo ngại nhất.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, nguy cơ trầm cảm có xu hướng tăng lên đáng kể trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh. Điều gì đang diễn ra trong cơ thể người phụ nữ khiến họ dễ rơi vào trạng thái tâm lý tiêu cực như vậy? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ chặt chẽ giữa mãn kinh và trầm cảm từ góc độ nội tiết học, thần kinh học và yếu tố xã hội.

2. Mãn kinh là gì và nó ảnh hưởng như thế nào đến não bộ?

2.1. Mãn kinh – giai đoạn chuyển đổi nội tiết toàn diện

Mãn kinh được định nghĩa là thời điểm người phụ nữ không có kinh nguyệt trong ít nhất 12 tháng liên tục, không do nguyên nhân bệnh lý hay phẫu thuật. Trung bình, mãn kinh xảy ra vào khoảng 50–52 tuổi. Thời điểm này, buồng trứng ngừng sản xuất estrogen và progesterone – hai hormone sinh dục chủ chốt điều hòa nhiều chức năng trong cơ thể.

2.2. Estrogen và vai trò trong chức năng não bộ

Estrogen không chỉ có vai trò trong sinh sản, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến hoạt động của hệ thần kinh trung ương:

Điều hòa serotonin: Estrogen kích thích tổng hợp serotonin – chất dẫn truyền thần kinh quan trọng liên quan đến tâm trạng.
Tác động đến dopamin và norepinephrin: Những chất này liên quan đến cảm xúc, động lực và sự hài lòng.
Bảo vệ tế bào thần kinh: Estrogen có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ neuron và tăng cường kết nối thần kinh.

Khi estrogen sụt giảm đột ngột trong giai đoạn mãn kinh, não bộ mất đi một “lớp bảo vệ” tự nhiên, khiến người phụ nữ dễ bị rối loạn cảm xúc, lo âu và trầm cảm.

3. Cơ chế sinh lý của trầm cảm trong giai đoạn mãn kinh

3.1. Giảm estrogen → Giảm serotonin → Rối loạn cảm xúc

Serotonin được xem là “hormone hạnh phúc”. Sự giảm nồng độ estrogen trong mãn kinh đồng nghĩa với việc giảm sản xuất serotonin, gây mất cân bằng hệ thần kinh trung ương. Hậu quả là:

Mất ngủ, ngủ không sâu – yếu tố thúc đẩy trầm cảm.
Giảm khả năng điều hòa cảm xúc – dễ cáu gắt, tuyệt vọng.
Tăng nhạy cảm với stress – dẫn đến lo âu kéo dài.

3.2. Tác động đến vùng hải mã và vỏ não trước trán

Các nghiên cứu hình ảnh học thần kinh (MRI) cho thấy mãn kinh có thể làm teo nhẹ vùng hippocampus (hải mã) – nơi lưu giữ trí nhớ và điều hòa cảm xúc, cũng như ảnh hưởng đến prefrontal cortex (vỏ não trước trán) – vùng kiểm soát hành vi, phán đoán và động lực. Những thay đổi này khiến phụ nữ dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi tinh thần, giảm năng lượng và hứng thú với cuộc sống.

3.3. Rối loạn giấc ngủ làm trầm trọng tình trạng

Một trong những triệu chứng phổ biến ở phụ nữ mãn kinh là mất ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ kéo dài. Mất ngủ kinh niên không chỉ gây suy giảm thể chất mà còn là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây trầm cảm, thậm chí rối loạn lo âu mạn tính.

4. Các yếu tố nguy cơ làm tăng trầm cảm ở phụ nữ mãn kinh

4.1. Yếu tố tiền sử tâm thần

Phụ nữ từng bị trầm cảm sau sinh, rối loạn lưỡng cực hoặc trầm cảm trước đó có nguy cơ cao hơn trong giai đoạn mãn kinh.
Gen liên quan đến tổng hợp serotonin (như 5-HTTLPR) có thể ảnh hưởng đến mức độ nhạy cảm với rối loạn khí sắc khi estrogen suy giảm.

4.2. Áp lực xã hội và vai trò truyền thống

Ở nhiều nền văn hóa, phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh thường đồng thời trải qua các thay đổi xã hội:

Trách nhiệm với cha mẹ già, con cái trưởng thành.
Nghỉ hưu hoặc cảm giác mất vai trò xã hội.
Cảm giác “hết thời”, giảm tự tin về ngoại hình và năng lực.

Những yếu tố này nếu không được chia sẻ hoặc hỗ trợ, dễ dẫn đến stress tích lũy và khởi phát trầm cảm.

4.3. Bệnh lý mãn tính kèm theo

Tăng huyết áp, đái tháo đường, loãng xương, béo phì và các bệnh mạn tính khác thường xuất hiện hoặc nặng hơn ở tuổi mãn kinh, góp phần gây mệt mỏi và giảm chất lượng sống, từ đó làm tăng nguy cơ rối loạn tâm lý.

5. Chẩn đoán và nhận diện trầm cảm trong mãn kinh

5.1. Trầm cảm trong mãn kinh không giống trầm cảm điển hình

Ở phụ nữ mãn kinh, biểu hiện trầm cảm thường không đặc trưng:

Cảm giác “trống rỗng” kéo dài.
Giảm hứng thú với các hoạt động quen thuộc.
Rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi, hay quên, giảm tập trung.
Cảm giác bị bỏ rơi, vô dụng, đôi khi có ý nghĩ tiêu cực.

Nhiều người nhầm lẫn những biểu hiện này với “lão hóa bình thường” hoặc “tính khí thất thường”, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán và can thiệp.

5.2. Công cụ đánh giá

Thang điểm PHQ-9, HAM-D, Beck Depression Inventory có thể hỗ trợ đánh giá mức độ trầm cảm.
Cần loại trừ nguyên nhân thực thể như suy giáp, thiếu vitamin B12 hoặc bệnh lý thần kinh.

6. Hướng tiếp cận điều trị toàn diện

6.1. Liệu pháp thay thế hormone (HRT)

HRT có thể giúp cải thiện triệu chứng trầm cảm nhẹ đến trung bình ở phụ nữ mãn kinh, đặc biệt nếu kết hợp với rối loạn vận mạch hoặc khô âm đạo.
Cần cân nhắc kỹ với người có nguy cơ tim mạch, ung thư vú hoặc huyết khối.

6.2. Thuốc điều trị trầm cảm

SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) như sertraline, escitalopram có hiệu quả cao, đặc biệt trong nhóm không đáp ứng với HRT.
Các thuốc SNRI hoặc liệu pháp tâm lý như CBT (Cognitive Behavioral Therapy) cũng mang lại hiệu quả tốt.

6.3. Bổ sung thảo dược và dinh dưỡng

Isoflavone (đậu nành), Black Cohosh, omega-3 có thể hỗ trợ điều hòa nội tiết và cải thiện tâm trạng nhẹ.
Thực phẩm giàu tryptophan, vitamin D, B6, B12 giúp nâng đỡ chức năng thần kinh.

6.4. Thể thao và thiền định

Vận động thể chất đều đặn làm tăng endorphin – chất chống trầm cảm tự nhiên.
Thiền, yoga và các bài tập thở sâu giúp điều hòa trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận, giảm căng thẳng hiệu quả.

7. Kết luận

Trầm cảm trong giai đoạn mãn kinh là một thực thể có thật, xuất phát từ sự sụt giảm hormone estrogen cùng với hàng loạt thay đổi về thể chất, xã hội và cảm xúc. Không nên xem nhẹ những biểu hiện u uất, chán nản, mất ngủ hay buồn bã kéo dài ở phụ nữ tuổi mãn kinh.

Can thiệp sớm bằng điều trị nội khoa kết hợp hỗ trợ tâm lý và lối sống hợp lý có thể giúp họ vượt qua giai đoạn này một cách an toàn và bình an, tiếp tục sống khỏe mạnh và hạnh phúc trong giai đoạn hậu mãn kinh.

Tiền mãn kinh và mãn kinh: Hai giai đoạn – Một hành trình biến đổi nội tiết

9 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

1. Hành trình sinh lý tự nhiên của người phụ nữ

Trong suốt cuộc đời sinh sản của người phụ nữ, cơ thể trải qua những thay đổi lớn dưới sự chi phối của trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng. Tuy nhiên, đến một thời điểm nhất định, sự vận hành nhịp nhàng đó bắt đầu suy yếu và dần kết thúc. Quá trình này không xảy ra đột ngột mà diễn ra qua nhiều giai đoạn, bắt đầu từ tiền mãn kinh, kết thúc ở mãn kinh và tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe trong giai đoạn hậu mãn kinh.

Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai giai đoạn này là điều cần thiết để người phụ nữ có sự chuẩn bị phù hợp về thể chất lẫn tinh thần, đồng thời nhận diện và quản lý tốt các rối loạn đi kèm.

2. Định nghĩa và thời điểm xảy ra

2.1. Tiền mãn kinh (Perimenopause)

Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp sinh lý kéo dài trước khi người phụ nữ chính thức bước vào mãn kinh. Đây là thời kỳ mà hoạt động của buồng trứng bắt đầu suy giảm, dẫn đến rối loạn sản xuất hormone sinh dục – đặc biệt là estrogen và progesterone.

Thời điểm khởi phát: thường bắt đầu từ tuổi 40, có thể sớm hơn (khoảng 35 tuổi) hoặc muộn hơn tùy theo thể trạng và di truyền.
Thời gian kéo dài: trung bình 4–8 năm trước khi người phụ nữ có chu kỳ kinh cuối cùng.

2.2. Mãn kinh (Menopause)

Mãn kinh được định nghĩa là thời điểm người phụ nữ không còn hành kinh trong vòng 12 tháng liên tục, không do nguyên nhân bệnh lý hay can thiệp y học. Đây là dấu mốc chấm dứt vĩnh viễn chức năng sinh sản tự nhiên.

Tuổi mãn kinh trung bình: khoảng 50–52 tuổi ở phụ nữ châu Á; có thể dao động từ 45 đến 55 tuổi.
Sau mãn kinh: giai đoạn hậu mãn kinh kéo dài suốt phần đời còn lại, với những thay đổi kéo dài do thiếu hụt estrogen.

3. Sự khác biệt về cơ chế sinh lý

3.1. Tiền mãn kinh – Suy giảm không đồng đều

Giai đoạn tiền mãn kinh đặc trưng bởi sự giảm tiết estrogen một cách không ổn định. Hoạt động của nang noãn trở nên thất thường, khiến nồng độ estrogen và progesterone dao động thất thường theo chu kỳ kinh nguyệt.

Có chu kỳ không phóng noãn.
Chu kỳ kinh nguyệt có thể ngắn hơn, dài hơn hoặc mất chu kỳ.
Thay đổi này ảnh hưởng đến vùng dưới đồi, gây rối loạn điều hòa nhiệt độ, tâm trạng và giấc ngủ.

3.2. Mãn kinh – Suy giảm hoàn toàn chức năng buồng trứng

Khi số lượng nang noãn dự trữ trong buồng trứng cạn kiệt, quá trình sản xuất nội tiết sinh dục ngừng hẳn. Lúc này, nồng độ estrogen trong huyết thanh giảm đáng kể, dẫn đến hàng loạt rối loạn mạn tính liên quan đến chuyển hóa, tim mạch, xương khớp và thần kinh.

4. Triệu chứng lâm sàng

4.1. Triệu chứng giai đoạn tiền mãn kinh

Rối loạn kinh nguyệt: chu kỳ thất thường, rong kinh hoặc thiểu kinh.
Bốc hỏa: cơn nóng đột ngột vùng mặt, cổ, lan tỏa toàn thân.
Mất ngủ: khó vào giấc, thức giấc giữa đêm, ngủ không sâu.
Tâm lý không ổn định: dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm nhẹ.
Giảm ham muốn: thay đổi về tâm lý và nội tiết ảnh hưởng đến tình dục.
Căng tức vú, đau khớp, tăng cân, rối loạn vận mạch.

4.2. Triệu chứng giai đoạn mãn kinh

Khô âm đạo, giảm tiết dịch: do niêm mạc âm đạo teo lại vì thiếu estrogen.
Loãng xương: tăng nguy cơ gãy xương, giảm mật độ xương do thiếu estrogen bảo vệ.
Rối loạn chuyển hóa: tăng nguy cơ đái tháo đường type 2, rối loạn lipid máu.
Tim mạch: tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng huyết áp.
Rối loạn tiết niệu: són tiểu, viêm nhiễm đường tiểu.
Rối loạn trí nhớ, sa sút trí tuệ sớm nếu không được hỗ trợ kịp thời.

5. Chẩn đoán và theo dõi

5.1. Tiền mãn kinh

Chủ yếu dựa vào lâm sàng: tuổi, rối loạn kinh nguyệt, triệu chứng rối loạn vận mạch.
Xét nghiệm FSH và estradiol có thể dao động, không mang tính quyết định.

5.2. Mãn kinh

Được xác định khi không có kinh liên tục ≥12 tháng.
Xét nghiệm: FSH > 40 IU/L, estradiol giảm sâu.
Ngoài ra cần tầm soát: mật độ xương (DEXA), lipid máu, glucose máu, chức năng tuyến giáp.

6. Hệ quả lâu dài và tầm quan trọng của can thiệp sớm

6.1. Trong giai đoạn tiền mãn kinh

Can thiệp sớm bằng thay đổi lối sống, chế độ ăn uống giàu canxi, tập thể dục, kiểm soát cân nặng có thể làm giảm rối loạn kinh nguyệt và trì hoãn mãn kinh sớm.
Hỗ trợ từ các sản phẩm bổ sung nội tiết thảo dược như Mexican Wild Yam, Black Cohosh, Isoflavone từ đậu nành giúp ổn định nội tiết, giảm bốc hỏa, mất ngủ và khô âm đạo.

6.2. Trong giai đoạn mãn kinh

Cần theo dõi và quản lý nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa.
Điều trị thay thế hormone (HRT) có thể xem xét dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Tâm lý trị liệu và hoạt động xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chất lượng cuộc sống.

7. Kết luận

Tiền mãn kinh và mãn kinh không phải là bệnh mà là những giai đoạn sinh lý tất yếu trong cuộc đời người phụ nữ. Tuy nhiên, sự suy giảm hormone trong hai giai đoạn này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng sống nếu không được nhận diện và can thiệp đúng cách.

Hiểu rõ sự khác biệt giữa tiền mãn kinh và mãn kinh giúp người phụ nữ chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe toàn diện, hướng đến một cuộc sống khỏe mạnh và an yên sau tuổi trung niên.

Cứng khớp buổi sáng – Dấu hiệu thầm lặng của viêm khớp?

9 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Mỗi sáng thức dậy, bạn cảm thấy các khớp tay, khớp gối như bị “khóa cứng”? Phải mất vài phút, thậm chí hàng giờ, mới có thể cử động bình thường?
Triệu chứng tưởng chừng vô hại này lại có thể là lời thì thầm đầu tiên của một bệnh lý viêm khớp đang âm thầm tiến triển, đặc biệt là các bệnh lý viêm khớp mạn tính như viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp hay viêm khớp vảy nến.

1. Cứng khớp buổi sáng là gì?

Cứng khớp buổi sáng (morning stiffness) là tình trạng các khớp trở nên cứng đờ, khó cử động sau một giấc ngủ dài hoặc giai đoạn bất động kéo dài. Người bệnh thường cảm nhận rõ ràng nhất triệu chứng này khi thức dậy, với cảm giác “kẹt khớp”, đau nhẹ, hoặc khớp vận động kém linh hoạt. Đôi khi cảm giác này chỉ thoáng qua trong vài phút, nhưng cũng có thể kéo dài hàng giờ.

2. Cơ chế bệnh sinh của hiện tượng cứng khớp buổi sáng

Trong khi ngủ, các hoạt động chuyển hóa và tuần hoàn khớp bị giảm đi rõ rệt. Ở người khỏe mạnh, điều này không gây ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, ở những người có viêm khớp, tình trạng viêm tại màng hoạt dịch làm tăng tiết dịch khớp, gây phù nề, tích tụ các chất trung gian gây viêm như prostaglandin, cytokine (TNF-alpha, IL-1, IL-6), khiến khớp trở nên cứng và đau khi bất động lâu.

Ngoài ra, tổ chức viêm quanh khớp cũng dẫn đến xơ hóa bao khớp, dính khớp một phần, làm giảm độ linh hoạt và tăng thời gian cần thiết để “khởi động” khớp vào mỗi buổi sáng.

3. Cứng khớp buổi sáng – Khi nào là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý?

Không phải mọi trường hợp cứng khớp buổi sáng đều là bệnh. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài trên 30 phút và kèm theo đau khớp, sưng, hạn chế vận động hoặc kéo dài liên tục nhiều tuần, người bệnh nên đến khám chuyên khoa Cơ xương khớp. Một số bệnh lý thường gặp:

a. Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis – RA)

Là bệnh lý tự miễn phổ biến nhất gây viêm đa khớp mạn tính.
Đặc trưng bởi cứng khớp buổi sáng kéo dài trên 1 giờ, tổn thương khớp có tính chất đối xứng (cổ tay, bàn tay, cổ chân).
Các biểu hiện toàn thân như mệt mỏi, sụt cân, sốt nhẹ cũng có thể đi kèm.
Nếu không điều trị sớm, RA gây biến dạng khớp và tàn phế không hồi phục.

b. Viêm cột sống dính khớp (Ankylosing Spondylitis – AS)

Là bệnh lý viêm cột sống mạn tính, chủ yếu gặp ở nam giới trẻ.
Biểu hiện đặc trưng: cứng khớp lưng hoặc thắt lưng vào sáng sớm, cải thiện khi vận động, đau tăng về đêm.
Bệnh tiến triển có thể gây dính khớp sống, hạn chế khả năng cúi/ngửa.

c. Viêm khớp vảy nến (Psoriatic Arthritis)

Thường xảy ra ở người có tiền sử bệnh vảy nến da.
Cứng khớp buổi sáng thường kéo dài và kèm theo sưng khớp ngón tay, ngón chân dạng “ngón tay xúc xích”.
Có thể kèm theo tổn thương da điển hình hoặc không.

d. Thoái hóa khớp (Osteoarthritis – OA)

Là nguyên nhân hàng đầu gây đau khớp ở người lớn tuổi.
Cứng khớp buổi sáng thường ngắn (dưới 30 phút) và cải thiện nhanh sau khi vận động nhẹ.
Tổn thương chủ yếu ở khớp chịu lực: khớp gối, háng, cột sống thắt lưng.

e. Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic Lupus Erythematosus – SLE)

Có thể biểu hiện viêm khớp dạng không ăn mòn, đối xứng, kèm cứng khớp.
Ngoài triệu chứng khớp, bệnh thường kèm tổn thương da, thận, máu, thần kinh.

4. Phân biệt cứng khớp viêm và không viêm

Đặc điểm	Cứng khớp do viêm	Cứng khớp không viêm
Thời gian kéo dài	>30 phút (thường >1 giờ)	<30 phút
Cải thiện khi vận động	Có	Có
Kèm sưng nóng đỏ đau	Thường có	Hiếm
Đối tượng	Người trẻ, trung niên	Người cao tuổi
Bệnh kèm theo	Viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp	Thoái hóa khớp

5. Cận lâm sàng nào giúp chẩn đoán nguyên nhân?

Xét nghiệm máu:
- Tốc độ lắng máu (ESR), CRP: Tăng trong viêm khớp.
- Yếu tố dạng thấp (RF), anti-CCP: Dương tính trong viêm khớp dạng thấp.
- HLA-B27: Liên quan viêm cột sống dính khớp.
- ANA, anti-dsDNA: Gợi ý lupus ban đỏ.
Chẩn đoán hình ảnh:
- X-quang: Phát hiện hẹp khe khớp, bào mòn xương, dính khớp.
- Siêu âm khớp: Phát hiện tràn dịch, màng hoạt dịch dày.
- MRI: Đánh giá viêm sớm, tổn thương phần mềm.

6. Điều trị và quản lý

a. Điều trị nguyên nhân

Viêm khớp dạng thấp: Methotrexate, sulfasalazine, thuốc sinh học (anti-TNF).
Viêm cột sống dính khớp: NSAIDs, thuốc ức chế TNF-alpha.
Thoái hóa khớp: Glucosamine, chondroitin, thuốc giảm đau, tập vận động phù hợp.

b. Điều trị triệu chứng

NSAIDs giảm đau, kháng viêm.
Corticosteroid trong đợt cấp.
Vật lý trị liệu: Tập vận động khớp, giảm cứng khớp.
Điều chỉnh sinh hoạt: Không nằm quá lâu, dậy sớm vận động nhẹ.

7. Khi nào cần đi khám?

Cứng khớp buổi sáng kéo dài >30 phút trong nhiều ngày.
Có sưng, nóng, đỏ, đau khớp.
Giảm vận động khớp, đau tăng về đêm.
Mệt mỏi, sốt nhẹ, sút cân không rõ nguyên nhân.

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng giai đoạn giúp làm chậm tiến triển bệnh, bảo tồn chức năng khớp và cải thiện chất lượng sống đáng kể.

8. Lời kết

Cứng khớp buổi sáng không đơn thuần chỉ là dấu hiệu lão hóa hay nằm sai tư thế. Đây có thể là tín hiệu cảnh báo sớm của các bệnh viêm khớp mạn tính nguy hiểm, nếu không điều trị kịp thời sẽ để lại hậu quả nặng nề. Lắng nghe cơ thể, chú ý các dấu hiệu bất thường và đến gặp bác sĩ chuyên khoa sớm là cách tốt nhất để giữ cho hệ vận động khỏe mạnh lâu dài.

“Phát hiện gan nhiễm mỡ qua siêu âm: Dấu hiệu nhẹ hay hồi chuông cảnh báo?

9 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

“Bạn bị gan nhiễm mỡ độ 1” – là câu mà nhiều người nghe thấy sau một lần khám sức khỏe tổng quát. Không đau, không mệt, vẫn ăn uống bình thường – và bạn nghĩ: “Chắc cũng không sao đâu!”. Nhưng liệu gan nhiễm mỡ có thật sự lành tính như bạn tưởng? Và nếu không điều trị gì, liệu có để lại hậu quả lâu dài cho gan hay sức khỏe tim mạch?

siêu âm ổ bụng

Trong thời đại mà tỉ lệ người trưởng thành bị gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) đang tăng chóng mặt, hiểu đúng – và đủ – về căn bệnh “thầm lặng” này là điều vô cùng cần thiết. Đặc biệt khi siêu âm gan là công cụ phổ biến giúp phát hiện sớm vấn đề, nhưng không phải ai cũng biết kết quả siêu âm phản ánh điều gì và mức độ nghiêm trọng đến đâu.

1. Gan nhiễm mỡ là gì? Vì sao lại gặp ở người không uống rượu?

Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng mỡ – chủ yếu là triglycerid – tích tụ quá mức trong tế bào gan, không phải do rượu bia gây ra. Khi lượng mỡ vượt quá 5–10% trọng lượng gan, sẽ được gọi là gan nhiễm mỡ.

Có 2 dạng chính:

Gan nhiễm mỡ đơn thuần (Simple steatosis): chỉ có tích tụ mỡ, chưa gây viêm hay tổn thương gan.
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH – Nonalcoholic Steatohepatitis): ngoài mỡ, còn có viêm và hoại tử tế bào gan – dễ tiến triển thành xơ gan, ung thư gan.

📌 Không chỉ người béo phì mới bị gan nhiễm mỡ. Người gầy, vận động ít, rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, tăng mỡ máu… đều có nguy cơ mắc bệnh.

2. Siêu âm gan phát hiện gì? Các mức độ gan nhiễm mỡ trên siêu âm

Siêu âm bụng là phương tiện chẩn đoán hình ảnh đơn giản, không xâm lấn, giúp phát hiện sớm gan nhiễm mỡ. Khi gan chứa nhiều mỡ, hình ảnh siêu âm sẽ cho thấy:

Tăng độ hồi âm (tăng sáng) của nhu mô gan.
Giảm độ xuyên của sóng âm, làm mờ tĩnh mạch trong gan hoặc che lấp nhu mô sâu.
So sánh độ sáng của gan với thận phải.

Dựa vào đặc điểm hình ảnh, chia làm 3 độ:

Mức độ	Đặc điểm trên siêu âm	Ý nghĩa lâm sàng
Độ 1	Gan sáng hơn thận nhẹ, cấu trúc gan còn rõ, sóng âm vẫn xuyên tốt	Thường không triệu chứng, giai đoạn sớm
Độ 2	Gan sáng nhiều, khó thấy tĩnh mạch gan nhỏ, giảm độ xuyên	Bắt đầu ảnh hưởng chức năng gan
Độ 3	Rất sáng, che lấp cấu trúc sâu, gần như không thấy tĩnh mạch	Có nguy cơ viêm, xơ hóa, cần theo dõi sát

📌 Lưu ý: Siêu âm chỉ phát hiện gan nhiễm mỡ mức trung bình–nặng, không phát hiện được mức độ viêm hay xơ hóa chính xác. Để đánh giá sâu hơn, cần dùng FibroScan, MRI, hoặc sinh thiết gan trong một số trường hợp đặc biệt.

3. Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?

Câu trả lời là: Có thể rất nguy hiểm, nếu không được kiểm soát đúng cách. Dưới đây là 4 lý do vì sao bạn không nên xem nhẹ kết quả siêu âm phát hiện gan nhiễm mỡ:

1. Nguy cơ tiến triển thành viêm gan và xơ gan

Khoảng 20–30% người gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ (NASH).
Trong số này, 20–25% tiếp tục chuyển thành xơ gan trong vòng 10–20 năm.
Xơ gan do gan nhiễm mỡ hiện là nguyên nhân hàng đầu của ghép gan ở các nước phát triển.

2. Nguy cơ ung thư gan ngay cả khi chưa xơ gan

Một số nghiên cứu cho thấy: ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) có thể phát triển trên nền gan nhiễm mỡ không xơ – nghĩa là bệnh có thể âm thầm chuyển nặng mà không có dấu hiệu báo trước.

3. Tăng nguy cơ bệnh tim mạch

Người có gan nhiễm mỡ thường đồng thời có tăng triglycerid, HDL thấp, kháng insulin, tăng huyết áp, béo bụng… – tạo thành hội chứng chuyển hóa.
Bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ) mới là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người gan nhiễm mỡ, chứ không phải bệnh gan.

4. Ảnh hưởng đến chức năng gan và chuyển hóa thuốc

Gan là nơi chuyển hóa thuốc, nội tiết tố và độc tố. Khi bị nhiễm mỡ kéo dài, chức năng gan suy giảm, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và chuyển hóa nhiều loại thuốc.

4. Ai dễ bị gan nhiễm mỡ? Những đối tượng cần cảnh giác cao

Gan nhiễm mỡ thường gặp ở:

Người thừa cân, béo bụng (vòng bụng nam > 90 cm, nữ > 80 cm).
Người có mỡ máu cao: đặc biệt là tăng triglycerid, LDL-C cao, HDL thấp.
Người mắc đái tháo đường type 2 hoặc kháng insulin.
Người ít vận động, ăn nhiều tinh bột, đường, chất béo bão hòa.
Người uống rượu nhẹ kéo dài, mặc dù không đủ để gọi là “gan do rượu”, nhưng vẫn cộng hưởng tăng nguy cơ.

📌 Người gầy vẫn có thể bị gan nhiễm mỡ – gọi là “TOFI” (Thin Outside, Fat Inside): bên ngoài gầy nhưng mỡ nội tạng cao.

5. Gan nhiễm mỡ có chữa được không? Làm gì sau khi có kết quả siêu âm?

Tin vui là gan nhiễm mỡ có thể hồi phục nếu can thiệp sớm và đúng cách. Sau khi siêu âm cho thấy gan nhiễm mỡ, bạn nên:

A. Xét nghiệm bổ sung

Men gan (ALT, AST) – để đánh giá có viêm gan không.
Định lượng lipid máu: cholesterol, triglycerid, HDL, LDL.
Đường huyết lúc đói, HbA1c – kiểm tra kháng insulin hoặc đái tháo đường.
Siêu âm bụng định kỳ, hoặc đo đàn hồi gan (FibroScan) nếu nghi ngờ viêm/xơ gan.

B. Thay đổi lối sống – chìa khóa điều trị

Giảm cân là ưu tiên số 1: giảm 5–10% trọng lượng có thể cải thiện rõ rệt gan nhiễm mỡ và men gan.
Chế độ ăn hợp lý:
- Hạn chế: đồ chiên rán, đường, nước ngọt, rượu bia.
- Tăng cường: rau xanh, trái cây ít đường, cá biển, ngũ cốc nguyên cám.
Tăng cường vận động thể chất:
- Ít nhất 150 phút/tuần: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi…
- Thêm các bài tập sức mạnh cơ bắp.

C. Thuốc – chỉ dùng khi cần

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ đơn thuần. Một số thuốc dùng trong các trường hợp đặc biệt (viêm gan, đái tháo đường kèm theo…), ví dụ:

Statin hoặc fibrate nếu rối loạn lipid máu.
Vitamin E (liều cao) trong một số ca viêm gan nhiễm mỡ (theo chỉ định bác sĩ).
Thực phẩm bảo vệ gan có chiết xuất từ cây kế sữa (silymarin), atiso, diệp hạ châu… có thể hỗ trợ chức năng gan.

siêu âm ổ bụng

6. Kết luận

Siêu âm phát hiện gan nhiễm mỡ không đơn thuần là “chỉ số lành tính”. Đó là lời cảnh báo sớm rằng cơ thể bạn đang có vấn đề về chuyển hóa, là điểm khởi đầu của hàng loạt biến chứng nguy hiểm nếu không kiểm soát.

Vì thế, đừng bỏ qua kết quả siêu âm gan. Hãy xem đó là cơ hội để thay đổi lối sống, cải thiện sức khỏe, bảo vệ gan – một cơ quan im lặng nhưng sống còn của cơ thể.

HDL và LDL khác nhau như thế nào? Cái nào tốt, cái nào xấu?

8 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Bạn từng đi khám sức khỏe và được trả kết quả: “Cholesterol cao, nhưng HDL tốt”. Ngược lại, một người khác thì bị “LDL tăng, cần kiểm soát gấp”. Cùng là cholesterol – vậy tại sao có loại “tốt”, có loại “xấu”? HDL và LDL khác nhau thế nào, và vì sao các bác sĩ lại quan tâm đến từng chỉ số riêng biệt như vậy?

HDL LDL

Nếu bạn cũng từng hoang mang giữa “bảng lipid máu” dài ngoằng và loạt thuật ngữ chuyên ngành như HDL, LDL, triglycerid, VLDL… thì bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cặn kẽ – bằng kiến thức y học chính thống, nhưng dễ hiểu và thiết thực.

1. Tổng quan: Cholesterol là gì?

Trước khi đi vào HDL và LDL, cần hiểu rằng cholesterol không hoàn toàn xấu như nhiều người lầm tưởng.

Cholesterol là một chất béo dạng sáp, có vai trò thiết yếu trong cơ thể:

Là thành phần cấu tạo màng tế bào.
Là nguyên liệu để tổng hợp hormone sinh dục (estrogen, testosterone), hormone tuyến thượng thận (cortisol), và vitamin D.
Tham gia sản xuất mật giúp tiêu hóa chất béo.

Cholesterol không tan trong nước, nên để di chuyển trong máu, nó phải gắn vào các “xe vận chuyển” gọi là lipoprotein. Tùy theo tỷ lệ cholesterol – protein trong cấu trúc này, người ta chia ra:

LDL (Low-Density Lipoprotein) – lipoprotein tỉ trọng thấp.
HDL (High-Density Lipoprotein) – lipoprotein tỉ trọng cao.
Ngoài ra còn có VLDL (Very Low-Density Lipoprotein), chylomicron…

Chính LDL và HDL là hai dạng phổ biến nhất được kiểm tra trong xét nghiệm lipid máu, và là trọng tâm trong phòng ngừa bệnh tim mạch.

2. HDL – “người vận chuyển” có ích

HDL-C, hay High-Density Lipoprotein Cholesterol, thường được gọi là cholesterol tốt. Vì sao?

👉 HDL có khả năng thu gom cholesterol thừa từ thành mạch máu, mô ngoại vi và đưa về gan để chuyển hóa, bài tiết qua mật. Nhờ đó:

Giảm tích tụ cholesterol tại mạch máu, phòng ngừa xơ vữa động mạch.
Chống viêm, chống oxy hóa, bảo vệ tế bào nội mô mạch máu.
Ức chế quá trình hình thành mảng xơ vữa.

Nồng độ HDL-C lý tưởng:

Nam giới: ≥ 40 mg/dL (≥ 1,0 mmol/L)
Nữ giới: ≥ 50 mg/dL (≥ 1,3 mmol/L)

📌 HDL càng cao càng tốt, nhưng chỉ đến một giới hạn. Quá cao (trên 90–100 mg/dL) cũng có thể liên quan đến một số bất thường di truyền, tuy nhiên hiếm gặp và chưa rõ nguy cơ tim mạch tăng hay giảm.

3. LDL – “kẻ gieo rắc” cholesterol nguy hiểm

LDL-C, hay Low-Density Lipoprotein Cholesterol, được mệnh danh là cholesterol xấu, vì:

👉 LDL mang cholesterol từ gan đến các mô trong cơ thể. Tuy nhiên, khi lượng LDL quá cao hoặc tế bào không cần thêm cholesterol, chúng dễ bị lắng đọng tại lớp nội mạc mạch máu, tạo thành mảng xơ vữa, dẫn đến:

Hẹp mạch vành, gây đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim.
Hẹp động mạch não, gây đột quỵ.
Tắc động mạch ngoại biên, gây hoại tử chi.

LDL khi bị oxy hóa còn thúc đẩy phản ứng viêm, làm mảng xơ vữa dễ vỡ, gây hình thành cục máu đông nguy hiểm.

Nồng độ LDL-C khuyến nghị (theo nguy cơ tim mạch):

Người khỏe mạnh: < 130 mg/dL (3.4 mmol/L)
Có yếu tố nguy cơ (tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc…): < 100 mg/dL
Nguy cơ rất cao (đã có bệnh tim mạch): < 70 mg/dL, thậm chí < 55 mg/dL theo khuyến cáo mới.

📌 LDL càng thấp càng tốt trong phòng ngừa bệnh tim mạch.

4. So sánh HDL và LDL: Điểm khác biệt cốt lõi

Tiêu chí	HDL – Cholesterol tốt	LDL – Cholesterol xấu
Chức năng	Thu gom cholesterol thừa, đưa về gan	Vận chuyển cholesterol đến mô ngoại biên
Ảnh hưởng mạch máu	Bảo vệ mạch, chống xơ vữa	Gây xơ vữa động mạch, viêm mạch
Liên quan bệnh tim	Nồng độ cao giúp giảm nguy cơ	Nồng độ cao làm tăng nguy cơ
Hướng điều trị	Tăng HDL (tập thể dục, ăn uống)	Giảm LDL (thuốc statin, chế độ ăn)
Giá trị khuyến nghị	≥ 40–50 mg/dL (nam/nữ)	Càng thấp càng tốt (tùy nguy cơ)

5. Triglycerid, VLDL – vai trò trong bức tranh toàn cảnh

Bên cạnh HDL và LDL, triglycerid và VLDL cũng là thành phần quan trọng trong xét nghiệm mỡ máu.

Triglycerid là dạng dự trữ năng lượng của chất béo. Mức triglycerid cao thường đi kèm với LDL tăng và HDL thấp.
VLDL là tiền chất tạo ra LDL – cũng vận chuyển triglycerid và cholesterol từ gan ra máu.

📌 Triglycerid cao thường thấy ở người béo bụng, kháng insulin, tiểu đường type 2, và có liên quan đến gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

6. Làm sao để HDL tăng và LDL giảm?

A. Tăng HDL-C tự nhiên

Tập thể dục thường xuyên: aerobic, chạy bộ, bơi, đạp xe…
Ăn nhiều chất béo không bão hòa đơn: dầu ôliu, bơ, quả hạch.
Bỏ thuốc lá: giúp HDL phục hồi dần về mức bình thường.
Kiểm soát đường huyết và cân nặng.

📌 Một số thuốc (fibrate, niacin) có thể làm tăng HDL nhưng hiện ít được dùng vì lợi ích tim mạch không rõ ràng khi chỉ đơn thuần tăng HDL.

B. Giảm LDL-C hiệu quả

Chế độ ăn ít chất béo bão hòa và cholesterol: hạn chế thịt đỏ, mỡ động vật, đồ chiên rán.
Tăng cường chất xơ hòa tan: yến mạch, rau củ, đậu.
Dùng thuốc nếu cần:
- Statin: hạ LDL mạnh, có bằng chứng giảm tử vong tim mạch.
- Ezetimibe: ngăn hấp thu cholesterol ở ruột.
- PCSK9 inhibitors: thuốc sinh học dùng cho bệnh nhân nguy cơ rất cao.

7. Kết luận: Đừng chỉ nhìn “cholesterol tổng”

Rất nhiều người nghĩ rằng chỉ cần cholesterol toàn phần < 200 mg/dL là an toàn. Nhưng thực tế, chất lượng quan trọng hơn số lượng. Một người có cholesterol toàn phần bình thường nhưng:

LDL cao
HDL thấp

… thì nguy cơ tim mạch vẫn rất cao.

Ngược lại, người có HDL cao nổi bật, dù tổng cholesterol hơi cao, vẫn có nguy cơ thấp hơn.

👉 Vì vậy, xét nghiệm lipid máu nên được phân tích từng thành phần – không chỉ để biết bạn có “nhiều mỡ” hay không, mà quan trọng là: mỡ ấy đang phá hủy mạch máu hay bảo vệ nó?

Phụ nữ gặp triệu chứng mãn kinh sớm hơn nhiều so với quan niệm truyền thống

7 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Theo nghiên cứu mới từ Đại học Virginia (UVA), nhiều phụ nữ bắt đầu trải qua các triệu chứng tiền mãn kinh từ độ tuổi 30, sớm hơn rất nhiều so với quan niệm phổ biến trước đây.

Những phát hiện đáng ngạc nhiên

Nghiên cứu được thực hiện bởi UVA Health và ứng dụng sức khỏe phụ nữ Flo, với sự tham gia của hơn 4.400 phụ nữ Mỹ từ 30 tuổi trở lên. Kết quả cho thấy:

Hơn 55% phụ nữ ở độ tuổi 30-35 đã báo cáo các triệu chứng tiền mãn kinh từ mức trung bình đến nặng
Con số này tăng lên 64,3% ở nhóm phụ nữ 36-40 tuổi

Điều này hoàn toàn trái ngược với quan niệm truyền thống cho rằng phụ nữ chỉ bắt đầu gặp các triệu chứng mãn kinh khi bước vào tuổi 50.

Các triệu chứng xuất hiện theo trình tự

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các triệu chứng tiền mãn kinh xuất hiện theo một trình tự nhất định:

Các triệu chứng tâm lý như lo âu, trầm cảm và cáu kỉnh xuất hiện trước tiên, thường đạt đỉnh điểm ở phụ nữ 41-45 tuổi
Các vấn đề thể chất như rối loạn chức năng tình dục, các vấn đề về bàng quang và khô âm đạo phổ biến nhất ở phụ nữ từ 51 tuổi trở lên
Triệu chứng bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm – những dấu hiệu thường được liên kết với mãn kinh – thường đạt đỉnh điểm ở phụ nữ 51-55 tuổi

Vấn đề bị bỏ qua trong chăm sóc sức khỏe

Tiến sĩ Jennifer Payne, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết: “Các triệu chứng thể chất và cảm xúc liên quan đến tiền mãn kinh đang bị bỏ sót và thường bị bác sĩ bỏ qua.”

Mặc dù tỷ lệ phụ nữ trẻ gặp các triệu chứng cao đáng ngạc nhiên, nhưng hầu hết phụ nữ vẫn chỉ tìm kiếm điều trị khi đã 56 tuổi hoặc lớn hơn – thời điểm các triệu chứng đã ảnh hưởng đến cuộc sống của họ trong nhiều năm.

Tầm quan trọng của nghiên cứu

“Nghiên cứu này rất quan trọng bởi vì nó vẽ ra quỹ đạo của các triệu chứng tiền mãn kinh, cho chúng ta biết các triệu chứng nào có thể xảy ra khi nào và cảnh báo chúng ta về thực tế rằng phụ nữ đang trải qua các triệu chứng tiền mãn kinh sớm hơn chúng ta mong đợi,” Tiến sĩ Payne chia sẻ.

Liudmila Zhaunova, giám đốc khoa học tại Flo, nhấn mạnh: “Chúng tôi đã có một số lượng đáng kể phụ nữ thường được cho là quá trẻ để tiền mãn kinh cho chúng tôi biết rằng họ có mức độ cao các triệu chứng liên quan đến tiền mãn kinh.”

Kết luận

Nghiên cứu này đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc nâng cao nhận thức, cả ở phụ nữ và các chuyên gia y tế, về thực tế của tiền mãn kinh. Phụ nữ cần được khuyến khích tìm kiếm sự hỗ trợ sớm hơn để cải thiện chất lượng cuộc sống, và các bác sĩ cần được đào tạo để nhận biết và điều trị các triệu chứng tiền mãn kinh ở phụ nữ trẻ tuổi hơn.

Dấu hiệu sớm của tiền mãn kinh: Những điều cần theo dõi

7 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Hiểu về tiền mãn kinh

Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng trong cuộc đời người phụ nữ, đánh dấu quá trình tự nhiên tiến tới mãn kinh. Giai đoạn chuyển tiếp này có thể bắt đầu vài năm trước khi mãn kinh chính thức đến và mang theo nhiều thay đổi cả về thể chất lẫn tinh thần. Hiểu được các dấu hiệu cảnh báo sớm của tiền mãn kinh có thể giúp bạn nhận biết những gì đang xảy ra trong cơ thể và tìm kiếm hỗ trợ phù hợp khi cần thiết.

Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp trước mãn kinh khi buồng trứng của bạn dần dần bắt đầu sản xuất ít estrogen hơn. Trong thời gian này, mức hormone dao động không thể đoán trước, gây ra nhiều triệu chứng có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn. Từ “tiền” trong tiền mãn kinh có nghĩa là “trước” hoặc “xung quanh”, vì vậy tiền mãn kinh nghĩa đen là “xung quanh mãn kinh”. Quá trình chuyển đổi này cuối cùng kết thúc bằng mãn kinh, được chẩn đoán chính thức sau 12 tháng liên tiếp không có kinh nguyệt.

Tiền mãn kinh có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, với thời gian trung bình khoảng bốn năm. Tuy nhiên, một số phụ nữ trải qua quá trình chuyển đổi này trong tối đa 8-10 năm. Trong thời gian này, mặc dù chu kỳ kinh nguyệt của bạn có thể trở nên không đều đặn và mức hormone của bạn đang giảm, điều quan trọng cần lưu ý là bạn vẫn có thể mang thai.

tiền mãn kinh

Dấu hiệu đầu tiên: Thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt

Dấu hiệu phổ biến nhất và thường là dấu hiệu đầu tiên của tiền mãn kinh là sự thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt của bạn. Những thay đổi này có thể biểu hiện theo một số cách:

Kinh nguyệt không đều đặn, có thể đến gần nhau hơn hoặc xa nhau hơn
Thỉnh thoảng bỏ qua kỳ kinh
Thay đổi lượng kinh nguyệt (nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường)
Thay đổi độ dài chu kỳ (thời gian ngắn hơn hoặc dài hơn)
Xuất hiện vết máu giữa các kỳ kinh

Nhiều chuyên gia y tế đồng ý rằng những thay đổi kinh nguyệt này phải có mặt để chẩn đoán tiền mãn kinh. Như Tiến sĩ Laura Corio giải thích: “Dấu hiệu đầu tiên của tiền mãn kinh, và điều này phải có, là sự thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt của bạn.”

Tiền mãn kinh rất sớm: Những thay đổi tinh tế

Ngay cả khi kỳ kinh của bạn vẫn đều đặn, bạn có thể nhận thấy một số thay đổi tinh tế cho thấy giai đoạn chuyển tiếp rất sớm vào tiền mãn kinh:

Lo lắng (thường là một trong những dấu hiệu đầu tiên)
Không dung nạp được rượu
Mất tự tin
Việc giảm cân trở nên khó khăn hơn
Thay đổi tâm trạng và tăng độ nhạy cảm về mặt cảm xúc
Các triệu chứng tiền kinh nguyệt (PMS) trở nên tồi tệ hơn
Kỳ kinh nhiều hơn
Chu kỳ bắt đầu thay đổi độ dài theo vài ngày, đôi khi ban đầu ngắn lại

Các triệu chứng thể chất sớm

Khi quá trình chuyển tiếp tiền mãn kinh tiến triển, một số triệu chứng thể chất có thể xuất hiện:

Cơn nóng bừng và đổ mồ hôi đêm

Cơn nóng bừng – cảm giác đột ngột nóng ở phần trên cơ thể và mặt, đôi khi kèm theo đổ mồ hôi hoặc đỏ da – được trải qua bởi tới 80% phụ nữ trong thời kỳ tiền mãn kinh. Khi những điều này xảy ra vào ban đêm, chúng được gọi là đổ mồ hôi đêm và có thể làm gián đoạn giấc ngủ đáng kể.

Rối loạn giấc ngủ

Khó ngủ được báo cáo bởi tới 46% phụ nữ. Điều này có thể là do đổ mồ hôi đêm nhưng đôi khi xảy ra độc lập, dẫn đến mệt mỏi và cáu kỉnh vào ban ngày.

Thay đổi ở ngực

Ngực căng hoặc đau là phổ biến trong giai đoạn tiền mãn kinh sớm, đặc biệt là khi mức estrogen dao động và đôi khi có thể tăng cao hơn bình thường.

Đau đầu và đau nửa đầu

Phụ nữ từng bị đau đầu do hormone có thể thấy chúng trở nên thường xuyên hoặc dữ dội hơn trong giai đoạn chuyển tiếp này.

Mệt mỏi

Mệt mỏi không rõ nguyên nhân là một than phiền phổ biến, thường bị làm trầm trọng thêm bởi các mẫu giấc ngủ bị xáo trộn.

Thay đổi nhận thức và cảm xúc sớm

Những dao động hormone của tiền mãn kinh cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc của bạn:

Sương mù não

Nhiều phụ nữ báo cáo các vấn đề về tập trung, khó khăn trong việc tìm từ, và các vấn đề về trí nhớ, thường được gọi là “sương mù não”. Những thay đổi nhận thức này có thể gây thất vọng và lo lắng.

Thay đổi tâm trạng

Tâm trạng thất thường, cáu kỉnh, và tăng độ nhạy cảm về mặt cảm xúc là những điều thường được báo cáo. Phụ nữ đã từng trải qua lo lắng hoặc trầm cảm có thể thấy các tình trạng này tái xuất hiện hoặc trở nên tồi tệ hơn trong thời kỳ tiền mãn kinh.

Thay đổi trong chức năng tình dục

Giảm ham muốn tình dục (giảm ham muốn) có thể xảy ra sớm trong tiền mãn kinh. Điều này có thể đi kèm với khô âm đạo, mặc dù triệu chứng này có xu hướng trở nên nổi bật hơn trong các giai đoạn sau.

Tiền mãn kinh bắt đầu khi nào?

Tiền mãn kinh thường bắt đầu ở phụ nữ trong độ tuổi 40, nhưng thời điểm bắt đầu có thể khác nhau rộng rãi:

Phổ biến nhất bắt đầu ở giữa đến cuối độ tuổi 40
Có thể bắt đầu sớm nhất là giữa độ tuổi 30 đối với một số phụ nữ
Có thể bắt đầu muộn nhất là giữa độ tuổi 50
Thời điểm có thể bị ảnh hưởng bởi di truyền, vì vậy nhìn vào người thân nữ gần gũi như mẹ hoặc chị em gái của bạn có thể cho bạn một ý tưởng chung về thời điểm bạn có thể trải qua nó

Điều quan trọng cần lưu ý là tiền mãn kinh chỉ đơn giản là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể bạn, đánh dấu sự kết thúc của những năm sinh sản của bạn.

Khi nào cần tìm kiếm tư vấn y tế

Nếu bạn đang trải qua các triệu chứng có thể cho thấy tiền mãn kinh, bạn nên tham khảo ý kiến của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đặc biệt nếu:

Bạn lo lắng về những thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt của mình
Các triệu chứng của bạn đang ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bạn
Bạn đang trải qua các triệu chứng tiền mãn kinh trước 40 tuổi, điều này có thể cho thấy mãn kinh sớm

Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể giúp chẩn đoán tiền mãn kinh bằng cách đánh giá các triệu chứng của bạn và loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn khác cho những thay đổi của bạn. Mặc dù xét nghiệm máu không phải lúc nào cũng hữu ích cho việc chẩn đoán, bác sĩ của bạn có thể khuyến nghị chúng để loại trừ các tình trạng khác.

Kết luận

Tiền mãn kinh là một quá trình chuyển đổi tự nhiên mà mỗi phụ nữ sẽ trải nghiệm khác nhau. Các dấu hiệu sớm có thể tinh tế và dễ bị bỏ qua hoặc quy cho các nguyên nhân khác. Hiểu rằng kinh nguyệt không đều, thay đổi tâm trạng, rối loạn giấc ngủ và cơn nóng bừng có thể báo hiệu sự bắt đầu của quá trình chuyển đổi này có thể giúp bạn điều hướng giai đoạn này của cuộc đời một cách tự tin hơn.

Hãy nhớ rằng tiền mãn kinh không phải là một tình trạng y tế cần được “chữa khỏi”, mà là một giai đoạn tự nhiên của cuộc sống. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng gây rối loạn đến cuộc sống của bạn, có nhiều phương pháp điều trị và điều chỉnh lối sống khác nhau có thể giúp kiểm soát chúng một cách hiệu quả. Được thông tin về những gì có thể xảy ra có thể giúp bạn đưa ra những quyết định tốt nhất cho sức khỏe của mình trong quá trình chuyển đổi này.

Sữa ít béo – “người hùng” hỗ trợ giảm cân hay chỉ là chiêu trò tiếp thị?

6 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

Trong thế giới dinh dưỡng hiện đại, nơi mà mỗi chiếc nhãn mác thực phẩm đều như một lời tuyên ngôn về sức khỏe, “sữa ít béo” (low-fat milk) thường được xem như biểu tượng của lựa chọn thông minh cho người muốn giảm cân. Nhưng liệu sản phẩm này có thực sự là “người hùng” của hành trình kiểm soát cân nặng, hay chỉ là một sản phẩm được tô vẽ bằng ngôn ngữ tiếp thị khéo léo? Câu trả lời không đơn giản như những gì các dòng chữ in trên bao bì hứa hẹn.

Sữa ít béo (1)

1. Sữa ít béo là gì?

Sữa ít béo là sản phẩm sữa được loại bỏ một phần chất béo sữa gốc. Tại Hoa Kỳ và nhiều nước phát triển, tiêu chuẩn phổ biến phân loại sữa gồm:

Whole milk (sữa nguyên kem): ~3.25% chất béo
2% milk (reduced-fat): ~2% chất béo
1% milk (low-fat): ~1% chất béo
Skim milk (non-fat): <0.5% chất béo

Về bản chất, việc loại bỏ chất béo khiến sữa ít năng lượng hơn. Một ly (240ml) sữa nguyên kem cung cấp ~150 kcal, trong khi sữa tách béo chỉ cung cấp khoảng 80–90 kcal. Điều này khiến nhiều người tin rằng sữa ít béo là lựa chọn tốt để giảm cân. Nhưng bức tranh thực tế lại phức tạp hơn nhiều.

2. Vai trò thực sự của chất béo trong kiểm soát cân nặng

Chất béo từng bị xem là “kẻ thù số một” trong chiến dịch chống béo phì, đặc biệt từ những năm 1980 khi phong trào “fat-free” nở rộ. Tuy nhiên, khoa học dinh dưỡng hiện đại đã lật lại nhiều quan niệm cũ.

Cảm giác no: Chất béo góp phần tạo cảm giác no lâu hơn sau bữa ăn. Việc tiêu thụ sản phẩm ít béo nhưng không no có thể dẫn tới ăn vặt hoặc tăng tiêu thụ carbohydrate.
Chuyển hóa chất béo: Một số nghiên cứu cho thấy khi thay thế chất béo bằng carbohydrate tinh chế (như đường hoặc tinh bột đã xử lý), nguy cơ tăng cân và rối loạn chuyển hóa có thể gia tăng【1】.
Chuyển hóa năng lượng: Chất béo trong sữa, đặc biệt là axit béo chuỗi ngắn và trung bình như butyrate, có vai trò tích cực trong chuyển hóa năng lượng và giảm viêm【2】.

Tóm lại, loại bỏ hoàn toàn chất béo có thể khiến người dùng rơi vào cái bẫy “ăn ít calo nhưng đói nhanh”, và thậm chí có thể dẫn đến tăng cân ngược.

3. Sữa ít béo và giảm cân – các bằng chứng khoa học nói gì?

a. Các nghiên cứu ủng hộ:

Một số phân tích tổng hợp (meta-analysis) cho thấy việc thay thế sữa nguyên kem bằng sữa ít béo có thể giúp giảm lượng năng lượng tổng thể hấp thu mỗi ngày và hỗ trợ giảm cân nhẹ ở người thừa cân, đặc biệt khi kết hợp với chế độ ăn kiểm soát năng lượng【3】.

b. Các nghiên cứu phản biện:

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu quan sát lớn lại cho thấy người tiêu thụ sữa nguyên kem có BMI thấp hơn và nguy cơ béo phì thấp hơn so với người dùng sữa ít béo【4】. Ví dụ, một nghiên cứu đăng trên The American Journal of Clinical Nutrition (2016) khảo sát hơn 18.000 phụ nữ trung niên cho thấy nhóm tiêu thụ sữa nguyên kem thường xuyên có nguy cơ tăng cân thấp hơn so với nhóm dùng sữa tách béo【5】.

Giải thích khả dĩ:

Khi dùng sữa ít béo, người ta thường bù trừ cảm giác thèm ăn bằng các thực phẩm khác giàu tinh bột hoặc đường.
Một số sản phẩm sữa ít béo được bổ sung đường để cải thiện vị, dẫn tới tăng tổng lượng calorie tiêu thụ mà người dùng không nhận ra.

4. Mối liên hệ giữa sữa, insulin và tích trữ mỡ

Sữa, bất kể là nguyên kem hay ít béo, đều chứa lactose – một loại đường đôi gây tăng insulin sau ăn. Tuy nhiên, khi sữa được tách béo, tỷ lệ carbohydrate/tổng năng lượng lại cao hơn, dẫn tới phản ứng insulin có thể mạnh hơn. Điều này làm tăng nguy cơ lưu trữ mỡ, đặc biệt ở người có kháng insulin như người tiền tiểu đường hoặc béo phì thể bụng【6】.

5. Có nên loại bỏ hoàn toàn sữa ít béo?

Câu trả lời là không cực đoan. Mỗi loại sữa có thể phù hợp với từng đối tượng khác nhau:

Sữa ít béo có thể phù hợp với người cần giảm tổng calorie (ví dụ người ăn kiêng chặt chẽ hoặc có cholesterol máu cao).
Sữa nguyên kem có thể thích hợp hơn với người có chuyển hóa tốt, ăn theo chế độ low-carb hoặc muốn cảm giác no lâu.
Người tập thể dục thể lực cao có thể cần năng lượng và chất béo hơn để phục hồi cơ.

Quan trọng nhất là tổng thể chế độ ăn và lối sống, chứ không phải chỉ một lựa chọn thực phẩm đơn lẻ.

6. Chiêu trò tiếp thị đằng sau sữa ít béo

Ngành công nghiệp thực phẩm đã tận dụng nỗi sợ chất béo để xây dựng một “người hùng dinh dưỡng”. Nhưng nếu đọc kỹ nhãn thành phần, bạn sẽ thấy nhiều loại sữa ít béo chứa đường bổ sung, hương liệu nhân tạo, chất ổn định – không khác gì một sản phẩm công nghiệp hóa cao.

Người tiêu dùng cần cảnh giác trước những tuyên bố “healthy” không có cơ sở rõ ràng. “Ít béo” không đồng nghĩa với “tốt cho sức khỏe”.

Sữa ít béo (1)

Kết luận

“Sữa ít béo” không phải là phép màu giảm cân cũng không hoàn toàn là chiêu trò. Nó là một công cụ, và công cụ nào cũng cần được sử dụng đúng cách. Hãy nhìn vào tổng thể chế độ ăn, lối sống, và phản ứng cơ thể cá nhân để lựa chọn loại sữa phù hợp. Đừng để bị cuốn theo làn sóng “ít béo = tốt” mà bỏ qua những yếu tố cơ bản hơn của dinh dưỡng và chuyển hóa.

Đau khớp gối khi leo cầu thang nguyên nhân do đâu?

6 Tháng 5, 20256 Tháng 5, 2025 Dr Hoan

“Chỉ cần bước vài bậc cầu thang mà đầu gối đã đau nhói như kim châm – liệu đó chỉ là dấu hiệu bình thường của tuổi tác hay là chỉ điểm cho một vấn đề xương khớp nghiêm trọng hơn đang âm thầm tiến triển?” Đây là một câu hỏi thường trực trong tâm trí của rất nhiều người, đặc biệt là những ai đang trong độ tuổi trung niên hoặc cao tuổi, khi bắt đầu nhận thấy khớp gối của mình không còn “trơn tru” như trước. Trên thực tế, đau khớp gối khi lên xuống cầu thang không phải là hiện tượng hiếm gặp, và cũng không nên bị xem nhẹ, vì đây có thể là biểu hiện ban đầu của nhiều bệnh lý cơ xương khớp đáng lưu tâm.

1. Khớp gối – một cấu trúc sinh học chịu tải lớn và dễ bị tổn thương

Khớp gối là khớp bản lề lớn nhất của cơ thể người, đóng vai trò thiết yếu trong việc chịu tải trọng lượng cơ thể và duy trì sự ổn định trong các hoạt động như đi, đứng, chạy, leo trèo. Cấu trúc giải phẫu của khớp gối bao gồm ba xương chính: xương đùi (femur), xương chày (tibia) và xương bánh chè (patella), được kết nối và hỗ trợ bởi hệ thống dây chằng, gân và cơ vùng đùi – cẳng chân. Ngoài ra, mặt khớp còn được bao phủ bởi lớp sụn hyaline – một loại mô đàn hồi có chức năng giảm ma sát và hấp thu lực khi vận động.

Trong các hoạt động sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là khi lên xuống cầu thang – một dạng vận động đặc biệt đòi hỏi sự gập gối sâu và tỳ lực dồn vào một chân trong từng bước – khớp gối phải chịu một lực gấp 3–5 lần trọng lượng cơ thể. Chính điều này khiến cho những bất thường về cấu trúc hoặc chức năng tại khớp gối dễ bộc lộ thành triệu chứng đau nhức, khó chịu.

2. Đau gối khi lên xuống cầu thang – dấu hiệu của các bệnh lý nào?

Thoái hóa khớp gối

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau gối khi vận động là tình trạng thoái hóa khớp – một quá trình lão hóa tự nhiên của sụn khớp và các cấu trúc quanh khớp. Theo thời gian, sụn bị mòn mỏng dần, mất khả năng đệm và bảo vệ đầu xương, khiến cho mỗi lần vận động – đặc biệt là gập duỗi mạnh như khi leo cầu thang – phần đầu xương bị va chạm trực tiếp gây đau, cứng khớp và giảm chức năng vận động. Người bệnh thường mô tả cảm giác đau âm ỉ hoặc nhói buốt khi bước lên bậc thang, kèm theo tiếng “lạo xạo” trong khớp hoặc cảm giác gối không còn vững chắc.

Hội chứng đau xương bánh chè – đùi (Patellofemoral Pain Syndrome)

Tình trạng này phổ biến hơn ở người trẻ tuổi, đặc biệt là nữ giới hoặc người thường xuyên vận động mạnh. Cơn đau thường khu trú vùng trước gối, ngay sau xương bánh chè, tăng lên rõ rệt khi leo cầu thang, ngồi xổm lâu hoặc ngồi với gối gập sâu. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự sai lệch trong trục vận động của xương bánh chè với rãnh xương đùi, khiến cho lực tỳ bị phân bố không đều, dẫn đến ma sát và kích thích vùng khớp. Nếu không điều chỉnh sớm, tổn thương có thể tiến triển thành viêm hoặc thoái hóa khớp xương bánh chè.

Viêm gân bánh chè

Còn gọi là “gối của vận động viên nhảy” (jumper’s knee), viêm gân bánh chè là hậu quả của tình trạng vi chấn thương lặp đi lặp lại vào gân nối xương bánh chè với xương chày. Người bệnh thường cảm thấy đau dưới xương bánh chè, tăng rõ khi đi xuống cầu thang hoặc sau các hoạt động mạnh. Tình trạng này phổ biến ở người chơi thể thao, người thường xuyên leo cầu thang, bê vác vật nặng hoặc thừa cân.

Lệch trục chi dưới và bàn chân bẹt

Cấu trúc bàn chân và chi dưới giữ vai trò quan trọng trong phân bố lực khi vận động. Khi có các bất thường như bàn chân bẹt, chân chữ O hoặc chữ X, toàn bộ khớp gối sẽ phải chịu lực lệch tâm – làm tăng áp lực lên mặt trong hoặc ngoài khớp. Hậu quả là các vùng mô bị quá tải và xuất hiện triệu chứng đau, nhất là khi khớp gối gập sâu hoặc chịu lực nén như lúc bước xuống cầu thang.

3. Vì sao cầu thang lại “kích hoạt” cơn đau khớp rõ rệt hơn?

Không giống như đi bộ trên mặt phẳng, khi lên hoặc xuống cầu thang, người thực hiện phải gập khớp gối nhiều hơn, đồng thời chuyển toàn bộ trọng lượng cơ thể lên một chân tại thời điểm bước. Bên cạnh đó, các nhóm cơ như cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo phải hoạt động với cường độ cao để duy trì thăng bằng và hỗ trợ vận động. Với những khớp gối đã bị tổn thương, hoặc các nhóm cơ quanh khớp yếu, việc chịu tải nặng trong tư thế gập gối sâu chính là yếu tố “kích hoạt” cơn đau một cách rõ ràng nhất.

4. Những yếu tố nguy cơ cần lưu ý

Các yếu tố như tuổi tác cao, thừa cân – béo phì, tiền sử chấn thương gối, vận động quá mức hoặc không đúng kỹ thuật, thiếu vận động kéo dài đều có thể góp phần làm suy yếu cấu trúc khớp và tăng nguy cơ đau gối. Ngoài ra, những người làm công việc yêu cầu đứng lâu, ngồi xổm thường xuyên, hoặc vận động viên thể thao cường độ cao cũng có nguy cơ cao gặp các vấn đề ở khớp gối.

5. Khi nào cần khám chuyên khoa xương khớp?

Cần lưu ý đến các dấu hiệu như đau khớp kéo dài trên một tuần, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường; xuất hiện sưng, đỏ, nóng khớp; cứng khớp buổi sáng kéo dài hơn 30 phút; hoặc cảm giác lỏng khớp, mất vững khi di chuyển. Trong những trường hợp này, người bệnh nên đến khám chuyên khoa cơ xương khớp để được đánh giá toàn diện qua thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng như X-quang, siêu âm khớp hoặc cộng hưởng từ (MRI).

6. Biện pháp cải thiện và phòng ngừa đau khớp gối

Để giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa tiến triển bệnh lý khớp gối, người bệnh nên áp dụng một số biện pháp sau: kiểm soát cân nặng hợp lý, tăng cường sức mạnh nhóm cơ quanh khớp gối bằng các bài tập như squat đúng kỹ thuật, nâng chân thẳng, đi xe đạp; tránh các tư thế gây áp lực lớn lên gối như ngồi xổm lâu, leo cầu thang nhiều lần liên tục; sử dụng giày dép phù hợp giúp hỗ trợ vòm bàn chân; áp dụng các biện pháp vật lý trị liệu như chườm ấm/lạnh; và nếu cần thiết, sử dụng sản phẩm bổ khớp theo chỉ định của bác sĩ (glucosamine sulfate, chondroitin, collagen tuýp II, curcumin sinh khả dụng cao…).

Kết luận

Đau khớp gối khi lên xuống cầu thang không đơn thuần chỉ là biểu hiện của sự “lão hóa bình thường”, mà có thể là tín hiệu cảnh báo của một hoặc nhiều rối loạn cơ xương khớp cần được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Việc hiểu rõ cơ chế sinh học, yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa không những giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống, mà còn ngăn ngừa được các biến chứng nặng nề trong tương lai.

👉 Nếu bạn đang đối mặt với những cơn đau gối âm ỉ hay nhói buốt mỗi khi bước lên cầu thang – đừng mặc định đó là chuyện bình thường – hãy chủ động đi khám và chăm sóc khớp gối của mình ngay từ hôm nay!