Tác giả: Hieu Duong

Khái lược điều trị viêm khớp

Nguyên tắc chung: việc điều trị viêm khớp nhằm mục đích giảm đau cho khớp, hạn chế các tổn thương viêm gây ra phá hủy khớp, cải thiện dần chức năng của khớp và chất lượng cuộc sống nói chung. 

Việc sử dụng các chế phẩm nhằm hạn chế phản ứng viêm và giảm đau có tác dụng giúp cho người bệnh không sợ hãi tiếp tục vận động tránh hiện tượng dính khớp dẫn đến hạn chế vận động khớp vĩnh viễn thậm chí là cứng khớp. 

• Sử dụng thuốc
• Các liệu pháp điều trị không dùng thuốc
• Giảm cân và kiểm soát cân nặng
• Các bài tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng khớp
• Phẫu thuật thay thế khớp tổn thương

Sử dụng thuốc

Các thuốc chống viêm giảm đau là những loại thuốc được ưu tiên lựa chọn đầu tiên trong điều trị bệnh lý viêm khớp nói chung. Trong trường hợp các bệnh nhân bị chứng thoái hóa khớp, thứ tự ưu tiên của biện pháp điều trị sẽ lần lượt là các loại thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, duy trì cân nặng lý tưởng, giảm cân, thay đổi chế độ ăn uống và vật lý trị liệu. 

• Thuốc giảm đau thông thường: loại thuốc giảm đau này thường chỉ có tác dụng giảm đau không có tác dụng chống viêm phổ biến thường gặp trên thị trường là các chế phẩm acetaminophen, paracetamol, tramadol…có một quan niệm sai lầm cho rằng các loại thuốc này sử dụng rất an toàn, trên thực tế những trường hợp sử dụng thuốc này kéo dài có thể gây tổn thương gan tạm thời hoặc vĩnh viễn.

• Các thuốc giảm đau chống viêm không phải steroid (NSAID): đây là loại thuốc có cả tác dụng chống đau và tác dụng chống viêm tuy nhiên cũng cần thận trọng khi sử dụng các thuốc này vì nguy cơ gây tổn thương viêm loét đường tiêu hóa đặc biệt là dạ dày. 

• Các thuốc chống thấp khớp tác dụng kéo dài (DMARD): đây là các thuốc được xem như có tác dụng ngăn chặn hệ thống miễn dịch tấn công các khớp, là loại thuốc dùng đặc hiệu cho trường hợp viêm khớp do thấp khớp. 

• Chế phẩm sinh học: chúng còn có tên gọi khác là các chất điều chỉnh các phản ứng sinh học, điều hòa các phản ứng miễn dịch của cơ thể, thường được sử dụng kèm với DMARD trong điều trị bệnh thấp khớp.

• CORTICOID: về bản chất đây là các hóc môn thuộc tuyến thượng thận tiết ra có tác dụng điều hòa phản ứng miễn dịch và chống viêm rất hiệu quả. Tuy nhiên cũng cần nhấn mạnh đây là nhóm thuốc có rất nhiều tác dụng phụ và cần rất thận trọng trong quá trình sử dụng kéo dài trên bệnh nhân thoái hóa khớp hoặc viêm khớp nói chung. 

 

Thay đổi lối sống 

Một lối sống lành mạnh cân bằng chế độ ăn kết hợp với các bài tập luyện theo đúng chương trình huấn luyện và phù hợp với từng đối tượng bệnh lý, không hút thuốc và không sử dụng quá đồ uống có cồn sẽ là chế độ sống hợp lý giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của các bệnh nhân bị viêm khớp nói chung. 

Chế độ ăn

Trước tiên phải nói rằng không có một chế độ ăn đặc biệt nào dành riêng cho việc điều trị bệnh viêm nói chung và viêm khớp nói riêng, để có thể đạt được mục tiêu giảm các phản ứng viêm. 

Chúng tôi gợi ý một số loại thực phẩm dưới đây, còn được biết đến rồi Tết gọi chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải, (chúng tôi sẽ có một chuyên đề riêng về vấn đề này), có thể cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và giúp cho hoạt động của khớp trở nên khỏe hơn: 

• Các loại cá đặc biệt là cá biển
• Các loại đậu và hạt
• Trái cây và rau xanh
• Dầu ô liu
• Ngũ cốc thô, nguyên cám

Một số loại thực phẩm cần tránh

Chúng tôi cũng gợi ý một số loại thực phẩm mà người bị viêm khớp cần nên tránh. 

Đầu tiên phải kể đến một số loại rau phát triển mạnh trong ánh sáng yếu hoặc phát triển về ban đêm, dân gian thường nói “bị bệnh khớp thì tránh ăn cà”. Lấy ví dụ đầu tiên là quả cà chua, trong thành phần của nó có chứa một chất là solanine, đã có rất nhiều nghiên cứu chỉ ra chất này gây tăng cảm giác đau và tăng cường phản ứng viêm đặc biệt là phản ứng viêm mãn tính của các bệnh nhân viêm khớp nói chung. Cho nên nó là một loại rau nên tránh trong khẩu phần ăn của bệnh nhân viêm khớp. 

Quản lý bản thân

Lối sống kỷ luật là lối sống vô cùng quan trọng đối với con người trong xã hội hiện đại nói chung và đặc biệt đối với các bệnh nhân bị viêm khớp nói riêng. 

Cần đặt ra các mục đích rõ rệt trong việc thực hành lối sống này ở bệnh nhân viêm khớp, cụ thể là bốn nội dung chính sau: 

• Duy trì các bài tập, hoạt động thể lực đúng cách
• Kiểm soát cân nặng hợp lý, giảm cân trong trường hợp thừa cân
• Tránh các hoạt động thể lực có hại cho khớp
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là sức khỏe của khớp

Chúng tôi đề xuất 7 thói quen dưới đây có thể giúp bạn quản lý tốt tình trạng viêm khớp của chính mình kéo dài thời gian hạn chế vận động của khớp bị tổn thương trong các bệnh lý thoái hóa khớp:

• Ghi lại nhật ký điều trị: ghi chép theo dõi sát các triệu chứng, mức độ đau, các thuốc đã và đang sử dụng, các tác dụng phụ gặp phải.

• Quản lý tốt triệu chứng đau và tình trạng mệt mỏi kéo dài: hạn chế sử dụng thuốc giảm đau, có chiến lược sử dụng thuốc hợp lý. Học cách để vượt qua và kiểm soát tình trạng mệt mỏi đối với các trường hợp viêm khớp kéo dài và mãn tính. 

• Duy trì hoạt động thể lực: các bài tập thể lực đúng cách, duy trì đều đặn và thường xuyên chắc chắn có hiệu quả trong việc kiểm soát phản ứng viêm của khớp và nâng cao thể trạng nói chung.

• Cân bằng giữa hoạt động và nghỉ ngơi hợp lý: bên cạnh việc tập luyện thể lực nghỉ ngơi đúng cách và đầy đủ cũng giúp hạn chế phản ứng viêm và tiến triển của bệnh. 

• Ăn uống một cách khoa học: tự lên kế hoạch và chế độ ăn uống một cách khoa học có thể giúp bạn duy trì cân nặng hợp lý và kiểm soát phản ứng viêm của khớp một cách hiệu quả. Chúng tôi khuyên nên tránh các thực phẩm được chế biến sẵn đặc biệt là các chế phẩm thực phẩm có chứa các chất bảo quản, hạn chế các sản phẩm chế biến sẵn từ động vật. Nên ăn nhiều các loại rau quả có chứa hợp chất chống viêm một cách tự nhiên, nhiều vitamin có lợi cho sức khỏe. 

• Nâng cao chất lượng giấc ngủ: một giấc ngủ đầy đủ khoa học sẽ giúp kéo dài tuổi thọ nói chung và chất lượng cho khớp nói riêng. Tránh sử dụng các loại đồ uống có chứa caffeine sau 12 giờ trưa, và tránh thực hiện các bài tập thể lực nặng vào buổi tối để duy trì một giấc ngủ có chất lượng tốt. 

• Chú ý hơn trong các hoạt động thể lực để tránh sang trấn cho các khớp: có ý thức hơn trong các hoạt động đòi hỏi lực tác động lên các khớp, sử dụng phân bổ lực làm sao cho đều tránh các hoạt động có hại trực tiếp lên khớp. 

Không ngồi cùng một tư thế quá lâu, tránh xa các tư thế ảnh hưởng kéo dài lên một khớp. 

 

Một số liệu pháp vật lý trị liệu

Các bệnh nhân bị viêm khớp có thể tham khảo các phác đồ điều trị được gọi là vật lý trị liệu giúp các bệnh nhân giảm đau và phục hồi tình trạng giới hạn vận động của khớp.

Có một số phương pháp phổ biến như sau: 

• Liệu pháp sử dụng nước ấm: bệnh nhân thực hiện các bài tập chức năng cho khớp trong hồ bơi nước ấm, điều này vừa giúp giảm tình trạng viêm và bản thân nước giúp nâng đỡ Trọng lượng cơ thể làm cho khớp được nghỉ ngơi và phát huy đầy đủ hiệu quả của bài tập đặc biệt ít gây áp lực lên các cơ và các khớp chịu trọng lực. 

• Các bài tập vật lý trị liệu: các bài tập được thiết kế đặc biệt phù hợp với từng cá nhân cũng như từng tổn thương khớp riêng biệt, đôi khi kết hợp với một liệu trình sử dụng các thuốc giảm đau nhẹ nhàng hoặc thực hiện chườm đá, chườm nóng và kết hợp với các động tác massage.

• Quản lý công việc hàng ngày kết hợp với sử dụng các công cụ hỗ trợ cho khớp: tham khảo thêm ý kiến của các chuyên gia y tế để có những lời khuyên hữu ích mang tính thực tiễn từ đó thiết kế các hoạt động công việc hàng ngày cho phù hợp lựa chọn các thiết bị hỗ trợ đặc biệt nhằm bảo vệ khớp tránh làm tổn thương cũng như giảm tình trạng mệt mỏi. 

 

Tôi bị viêm khớp tôi có nên thực hiện các hoạt động thể lực không?

Các nghiên cứu trên cỡ mẫu lớn nhận thấy những người bị tổn thương khớp như viêm khớp hoặc thoái hóa khớp thường thấy tình trạng đau tăng lên trong thời gian ngắn sau khi luyện tập thể dục hoặc thể thao lần đầu, nhưng với các hoạt động và các bài tập thể chất được thiết kế đặc biệt và việc tập luyện đều đặn, liên tục lại là một cách thức rất hiệu quả làm giảm các triệu chứng tiến triển nặng lên về dài hạn, đồng thời duy trì được chức năng vận động của khớp. [1] Những nghiên cứu gần đây đưa ra lời khuyên những trường hợp bị viêm khớp mãn tính nên thực hiện các hoạt động thể chất phù hợp với khớp của mình, và đưa ra các gợi ý về hoạt động thể chất bao gồm:

• Đi dạo
• Bơi lội
• Đạp xe đạp

Các hoạt động này ngoài việc cải thiện tình trạng tổn thương kéo dài của khớp còn giúp cho người bệnh có một lối sống lành mạnh, tích cực, chủ động giao tiếp với mọi người.

 

Sử dụng các chế phẩm từ tự nhiên

Từ xa xưa dân gian đã biết sử dụng các chế phẩm từ tự nhiên với mục đích vừa để điều trị giảm đau khớp vừa có tác dụng chống viêm với khớp, và một điều hữu ích nữa là chúng cực kỳ an toàn khi phải sử dụng kéo dài trên những đối tượng bệnh nhân bị viêm khớp mãn tính. Theo các số liệu nghiên cứu từ các tổ chức chống viêm khớp uy tín như của Mỹ và vương quốc Anh cho thấy, rất nhiều các nghiên cứu ủng hộ cho việc sử dụng chế phẩm từ cây vuốt quỷ (Devil’s claw), cây tầm xuân và trầm hương Châu phi (còn được biết đến với tên gọi là Boswellia hay Frankincense). Chúng có trong nhiều loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe, có tác dụng chống viêm giảm đau một cách an toàn. 

Bên cạnh đó cũng có một số nghiên cứu, tuy chưa rõ ràng, cho thấy hiệu quả cải thiện tình trạng viêm khớp của nghệ, trà xanh, gừng, tinh chất tỏi đặc biệt là tỏi đen… rất nhiều trong số này là các sản phẩm được sử dụng làm gia vị và có thể tìm mua một cách dễ dàng.

Tuy nhiên với hàm lượng sử dụng để đạt mục đích điều trị viêm khớp, chúng ta cần phải sử dụng dạng tinh chế của các loại thảo dược này với số lượng rất lớn, do đó chúng tôi khuyến cáo các bạn nên sử dụng các thành phần đã được thương mại hóa có sẵn trên thị trường và được chứng minh chất lượng, tính hiệu quả, các sản phẩm có những giấy phép chứng minh chất lượng của các quốc gia có uy tín trong lĩnh vực bảo vệ sức khỏe như giấy phép NPN của Bộ y tế Canada.

Bác sỹ online

Viêm khớp dạng thấp.

Đây là một bệnh lý viêm khớp do yếu tố miễn dịch, có nghĩa là cơ thể mà ở đây chính là hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận nhầm các thành phần của khớp là “vật thể lạ”, và bắt đầu tấn công. Về triệu chứng khi khớp bị viêm cũng giống tất cả các tình trạng bệnh lý viêm khớp khác; đó là có kèm theo sưng tại khớp viêm, đau và đôi khi có cả tình trạng nóng đỏ ở khớp bị tấn công. Dần dần cấu trúc mô của các khớp bị tấn công sẽ bị phá hủy thoái hóa dẫn đến kết quả là hạn chế chức năng vận động của khớp mất tác dụng của khớp. 

Một trong những thành phần cấu trúc quan trọng của khớp đó là phần mô sụn bọc ở đầu xương nằm hoàn toàn trong bao hoạt dịch của khớp. Nó có tác dụng linh hoạt trong việc hạn chế các sang chấn trong chuyển động của khớp, làm giảm ma sát và bảo vệ cho phần đầu xương, giữ cho chuyển động của khớp được trơn tru. 

Ở những khớp viêm dai dẳng trong bệnh lý viêm khớp dạng thấp có thể dễ dàng tìm thấy các yếu tố gây viêm nằm trong bao hoạt dịch, lâu dần dẫn đến phá hủy cả phần xương và cấu trúc sụn của khớp. Kết quả của điều này làm biến dạng khớp, mất chức năng của khớp và làm cho người bệnh hạn chế vận động.

Trường hợp chẩn đoán được sớm tình trạng viêm khớp dạng thấp sẽ mang lại cơ hội rất tốt giúp người bệnh có thể có chiến lược quản lý hiệu quả để dần dần cải thiện các triệu chứng của mình nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Thoái hóa khớp

Khác với viêm khớp dạng thấp là bệnh lý do yếu tố tự miễn, thoái hóa khớp là một bệnh thoái hóa khá phổ biến, tỷ lệ mắc tăng dần theo độ tuổi. Tổn thương chính của thoái hóa khớp nằm ở phần sụn của khớp, Tuy nhiên người ta cũng nhận thấy những tổn thương ở lớp màng hoạt dịch và dây chằng quanh khớp, cũng như phần xương ngay phía dưới sụn. Cơ chế trực tiếp dẫn đến bệnh lý thoái hóa khớp là do tình trạng chịu tải quá mức của các khớp bị tì đè, ở đây thường là các khớp phải vận động nhiều trong cùng một tư thế như các khớp: khớp hông, đầu gối, cổ tay, cột sống, khớp bàn ngón cái, và khớp bàn ngón chân cái. 

Viêm khớp nhiễm trùng

Trong cộng đồng tỷ lệ của viêm khớp nhiễm trùng không phải là cao, chúng chỉ có tỉ lệ dao động trong phạm vi khoảng từ 1 đến 2%. Nhưng đối với các trường hợp bệnh nhân bị chứng viêm khớp dạng thấp, tỷ lệ mắc kèm theo của viêm khớp nhiễm trùng lên tới trên 50%. 

Nguyên nhân của viêm khớp nhiễm trùng là do tình trạng khớp bị xâm lấn bởi các mầm bệnh, được gọi chung là các vi sinh vật gây bệnh. Chúng có thể là vi khuẩn, virus, hoặc là nấm, cũng có thể là các đơn bào xâm lấn vào khớp và gây ra tình trạng viêm nhiễm. Vị trí thường gặp đối với viêm khớp nhiễm trùng là ở khớp đầu gối và khớp hông.

Mầm bệnh cũng có thể di chuyển theo dòng máu đến vị trí các khớp bị tổn thương, thường là các chấn thương cũ và cư trú tại đó gây ra tình trạng viêm khớp nhiễm trùng.

Chúng tôi đưa ra khuyến cáo đối với các trường hợp sau đây có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện viêm khớp nhiễm trùng: 

• Xuất hiện trên nền một viêm khớp mãn tính cũ hoặc một chấn thương khớp mới.
• Sau phẫu thuật thay khớp
• Nhiễm khuẩn toàn thân trên cơ thể suy kiệt.
• Các bệnh lý mãn tính làm ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch của cơ thể (đái tháo đường, viêm khớp dạng thấp…)
• Sử dụng các thuốc kéo dài làm giảm đáp ứng của hệ thống miễn dịch. 
• Các thủ thuật can thiệp trên khớp gần đây ( nội soi khớp, tiêm chọc vào khớp,…).
• Gặp ở người cao tuổi. 

Bệnh gút

Về mặt bản chất, bệnh gút là một bệnh lý do rối loạn quá trình chuyển hóa axit uric của cơ thể, cách tinh thể muối urat ngấm vào các tổ chức mô của cơ thể đặc biệt là trong bao hoạt dịch của khớp. Sự lắng đọng các tinh thể muối này sẽ kích thích phản ứng gây viêm và tổn thương phá hủy của khớp đặc trưng của bệnh nhân gút. 

Các trường hợp bị gút cấp tính thường xuất hiện với những cơn đau rất dữ dội tại khớp kèm theo đó khớp có sưng nóng đỏ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: 

• Những người bị thừa cân hoặc béo phì
• Có bệnh lý tăng huyết áp kèm theo.
• Uống rượu.
• Sử dụng một số loại thuốc dẫn đến ảnh hưởng quá trình thanh thản axit uric của thận. 
• Ăn chế độ ăn có chứa nhiều nhân purin: ăn nhiều thịt động vật hoặc hải sản.
• Những trường hợp chức năng thận bắt đầu kém.

Lupus ban đỏ hệ thống

SLE là tên viết tắt tiếng Anh của một bệnh lý tự miễn dịch, hay nói cách khác là bệnh lý của hệ thống miễn dịch trong cơ thể, có tên phiên dịch là lupus ban đỏ hệ thống. Đặc trưng của bệnh là một quá trình viêm nhiễm lan tỏa toàn bộ hệ thống mô liên kết của cơ thể, khi xuất hiện bệnh sẽ tiến triển thành từng đợt có yếu tố tăng nặng dần cho đến khi bệnh nhân tử vong. 

Bệnh lupus ban đỏ thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới, tỷ lệ mắc khác nhau ở từng quốc gia và chủng tộc, nhưng nói chung tỉ lệ mắc của nữ giới cao gấp từ 4 lần cho đến 10 lần so với nam giới. 

Vì đây là một bệnh lý mang tính hệ thống cho nên tiến triển của bệnh ảnh hưởng đến toàn bộ các cơ quan trong cơ thể; viêm khớp chỉ là biểu hiện khu trú tại khớp của bệnh lupus ban đỏ hệ thống.

Viêm khớp là gì?

Viêm khớp là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng viêm nhiễm diễn tại khớp hoặc các tổ chức, dây chằng, phần mềm liên quan xung quanh khu vực của khớp. Thuật ngữ này còn dùng để mô tả cho khoảng gần 200 các tổn thương viêm có ảnh hưởng đến khu vực khớp, và phần mô liên kết ở quanh khớp.

Các bệnh lý ở khớp khác gặp có biểu hiện tình trạng viêm của khớp đó là: bệnh gút, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng cơ quanh khớp… Tùy từng loại nguyên nhân gây viêm khớp, xe có các hình thức và khả năng phát triển nhanh hay chậm ở khớp bị viêm. Đối với viêm khớp dạng thấp, nguyên nhân chính là do tình trạng tổn thương viêm do bất thường về các phức bộ miễn dịch có liên quan đến yếu tố di truyền, vì vậy chúng thường kèm theo các tổn thương mang tính hệ thống nhiều cơ quan và nhiều vị trí trong cơ thể. 

Các nguyên nhân chính gây viêm khớp

• Chấn thương khớp cũ dẫn đến các tổn thương viêm khớp thoái hóa sau này
• Các bệnh lý viêm khớp do thoái hóa, bệnh gút và bệnh giả gút
• Nguyên nhân do di truyền, thường gặp nhóm thoái hóa khớp có yếu tố gia đình
• Viêm khớp do nhiễm khuẩn khớp
• Nguyên nhân do rối loạn hệ thống miễn dịch, đứng đầu nhóm nguyên nhân này là bệnh thấp khớp và bệnh lupus ban đỏ hệ thống.

Đa phần các loại viêm khớp là sự kết hợp giữa các yếu tố này, Tuy nhiên có một tỷ lệ không nhỏ là không rõ nguyên nhân và hầu như không thể xác định được các nhóm nguy cơ có trước đó.

Một số trường hợp người bệnh, có sẵn các yếu tố đột biến về gen, sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây viêm khớp rất cao so với người không mang gen bệnh. Các yếu tố kết hợp có thể làm khởi phát sớm hơn hoặc làm tăng nặng các biểu hiện của tình trạng viêm khớp.

Chế độ dinh dưỡng

Một điều đáng đề cập đến đó là việc chế độ ăn hàng ngày có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng viêm khớp nói chung, mặc dù cho đến nay các bằng chứng khoa học cho thấy một số loại thực phẩm gây ra các nguy cơ đối với nhóm bệnh nhân viêm khớp.

Cụ thể, một số loại thực phẩm gây tăng phản ứng viêm đặc biệt là các thức ăn được chế biến có nguồn gốc đạm động vật và một số chế độ ăn chứa nhiều đường tinh luyện có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng của viêm khớp điều này cũng gặp phải tương tự với một số loại thực phẩm chúng ta ăn vào làm kích thích phản ứng của hệ thống miễn dịch cũng gây ra trầm trọng hơn tình trạng viêm khớp.

Một ví dụ cụ thể hơn đó là bệnh gút, đây là một loại viêm khớp đặc biệt có liên quan chặt chẽ đến chỗ độ ăn chứa nhiều nhân purin, một loại sản phẩm thoái giáng của axit Nhân có trong các loại đạn có nguồn gốc động vật như từ thịt cá được chế biến sẵn. Điều này thấy rất rõ nếu chế độ ăn có thực phẩm giàu purin từ động vật chẳng hạn như trong các loại hải sản, rượu vang đỏ, thịt động vật các loại, có thể làm tăng nguy cơ và làm bùng phát bệnh gút. Nhưng ở các loại thực phẩm đặc biệt là các loại đậu cũng có chứa hàm lượng purin cao dường như lại không làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh gút.