siêu âm gan Archives - Bacsi Online

“Bạn bị gan nhiễm mỡ độ 1” – là câu mà nhiều người nghe thấy sau một lần khám sức khỏe tổng quát. Không đau, không mệt, vẫn ăn uống bình thường – và bạn nghĩ: “Chắc cũng không sao đâu!”. Nhưng liệu gan nhiễm mỡ có thật sự lành tính như bạn tưởng? Và nếu không điều trị gì, liệu có để lại hậu quả lâu dài cho gan hay sức khỏe tim mạch?

siêu âm ổ bụng

Trong thời đại mà tỉ lệ người trưởng thành bị gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) đang tăng chóng mặt, hiểu đúng – và đủ – về căn bệnh “thầm lặng” này là điều vô cùng cần thiết. Đặc biệt khi siêu âm gan là công cụ phổ biến giúp phát hiện sớm vấn đề, nhưng không phải ai cũng biết kết quả siêu âm phản ánh điều gì và mức độ nghiêm trọng đến đâu.

1. Gan nhiễm mỡ là gì? Vì sao lại gặp ở người không uống rượu?

Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng mỡ – chủ yếu là triglycerid – tích tụ quá mức trong tế bào gan, không phải do rượu bia gây ra. Khi lượng mỡ vượt quá 5–10% trọng lượng gan, sẽ được gọi là gan nhiễm mỡ.

Có 2 dạng chính:

Gan nhiễm mỡ đơn thuần (Simple steatosis): chỉ có tích tụ mỡ, chưa gây viêm hay tổn thương gan.
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH – Nonalcoholic Steatohepatitis): ngoài mỡ, còn có viêm và hoại tử tế bào gan – dễ tiến triển thành xơ gan, ung thư gan.

📌 Không chỉ người béo phì mới bị gan nhiễm mỡ. Người gầy, vận động ít, rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, tăng mỡ máu… đều có nguy cơ mắc bệnh.

2. Siêu âm gan phát hiện gì? Các mức độ gan nhiễm mỡ trên siêu âm

Siêu âm bụng là phương tiện chẩn đoán hình ảnh đơn giản, không xâm lấn, giúp phát hiện sớm gan nhiễm mỡ. Khi gan chứa nhiều mỡ, hình ảnh siêu âm sẽ cho thấy:

Tăng độ hồi âm (tăng sáng) của nhu mô gan.
Giảm độ xuyên của sóng âm, làm mờ tĩnh mạch trong gan hoặc che lấp nhu mô sâu.
So sánh độ sáng của gan với thận phải.

Dựa vào đặc điểm hình ảnh, chia làm 3 độ:

Mức độ	Đặc điểm trên siêu âm	Ý nghĩa lâm sàng
Độ 1	Gan sáng hơn thận nhẹ, cấu trúc gan còn rõ, sóng âm vẫn xuyên tốt	Thường không triệu chứng, giai đoạn sớm
Độ 2	Gan sáng nhiều, khó thấy tĩnh mạch gan nhỏ, giảm độ xuyên	Bắt đầu ảnh hưởng chức năng gan
Độ 3	Rất sáng, che lấp cấu trúc sâu, gần như không thấy tĩnh mạch	Có nguy cơ viêm, xơ hóa, cần theo dõi sát

📌 Lưu ý: Siêu âm chỉ phát hiện gan nhiễm mỡ mức trung bình–nặng, không phát hiện được mức độ viêm hay xơ hóa chính xác. Để đánh giá sâu hơn, cần dùng FibroScan, MRI, hoặc sinh thiết gan trong một số trường hợp đặc biệt.

3. Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?

Câu trả lời là: Có thể rất nguy hiểm, nếu không được kiểm soát đúng cách. Dưới đây là 4 lý do vì sao bạn không nên xem nhẹ kết quả siêu âm phát hiện gan nhiễm mỡ:

1. Nguy cơ tiến triển thành viêm gan và xơ gan

Khoảng 20–30% người gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ (NASH).
Trong số này, 20–25% tiếp tục chuyển thành xơ gan trong vòng 10–20 năm.
Xơ gan do gan nhiễm mỡ hiện là nguyên nhân hàng đầu của ghép gan ở các nước phát triển.

2. Nguy cơ ung thư gan ngay cả khi chưa xơ gan

Một số nghiên cứu cho thấy: ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) có thể phát triển trên nền gan nhiễm mỡ không xơ – nghĩa là bệnh có thể âm thầm chuyển nặng mà không có dấu hiệu báo trước.

3. Tăng nguy cơ bệnh tim mạch

Người có gan nhiễm mỡ thường đồng thời có tăng triglycerid, HDL thấp, kháng insulin, tăng huyết áp, béo bụng… – tạo thành hội chứng chuyển hóa.
Bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ) mới là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người gan nhiễm mỡ, chứ không phải bệnh gan.

4. Ảnh hưởng đến chức năng gan và chuyển hóa thuốc

Gan là nơi chuyển hóa thuốc, nội tiết tố và độc tố. Khi bị nhiễm mỡ kéo dài, chức năng gan suy giảm, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và chuyển hóa nhiều loại thuốc.

4. Ai dễ bị gan nhiễm mỡ? Những đối tượng cần cảnh giác cao

Gan nhiễm mỡ thường gặp ở:

Người thừa cân, béo bụng (vòng bụng nam > 90 cm, nữ > 80 cm).
Người có mỡ máu cao: đặc biệt là tăng triglycerid, LDL-C cao, HDL thấp.
Người mắc đái tháo đường type 2 hoặc kháng insulin.
Người ít vận động, ăn nhiều tinh bột, đường, chất béo bão hòa.
Người uống rượu nhẹ kéo dài, mặc dù không đủ để gọi là “gan do rượu”, nhưng vẫn cộng hưởng tăng nguy cơ.

📌 Người gầy vẫn có thể bị gan nhiễm mỡ – gọi là “TOFI” (Thin Outside, Fat Inside): bên ngoài gầy nhưng mỡ nội tạng cao.

5. Gan nhiễm mỡ có chữa được không? Làm gì sau khi có kết quả siêu âm?

Tin vui là gan nhiễm mỡ có thể hồi phục nếu can thiệp sớm và đúng cách. Sau khi siêu âm cho thấy gan nhiễm mỡ, bạn nên:

A. Xét nghiệm bổ sung

Men gan (ALT, AST) – để đánh giá có viêm gan không.
Định lượng lipid máu: cholesterol, triglycerid, HDL, LDL.
Đường huyết lúc đói, HbA1c – kiểm tra kháng insulin hoặc đái tháo đường.
Siêu âm bụng định kỳ, hoặc đo đàn hồi gan (FibroScan) nếu nghi ngờ viêm/xơ gan.

B. Thay đổi lối sống – chìa khóa điều trị

Giảm cân là ưu tiên số 1: giảm 5–10% trọng lượng có thể cải thiện rõ rệt gan nhiễm mỡ và men gan.
Chế độ ăn hợp lý:
- Hạn chế: đồ chiên rán, đường, nước ngọt, rượu bia.
- Tăng cường: rau xanh, trái cây ít đường, cá biển, ngũ cốc nguyên cám.
Tăng cường vận động thể chất:
- Ít nhất 150 phút/tuần: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi…
- Thêm các bài tập sức mạnh cơ bắp.

C. Thuốc – chỉ dùng khi cần

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ đơn thuần. Một số thuốc dùng trong các trường hợp đặc biệt (viêm gan, đái tháo đường kèm theo…), ví dụ:

Statin hoặc fibrate nếu rối loạn lipid máu.
Vitamin E (liều cao) trong một số ca viêm gan nhiễm mỡ (theo chỉ định bác sĩ).
Thực phẩm bảo vệ gan có chiết xuất từ cây kế sữa (silymarin), atiso, diệp hạ châu… có thể hỗ trợ chức năng gan.