Thẻ: người gầy gan nhiễm mỡ

I. Gan nhiễm mỡ không chỉ là bệnh của người béo

Trong nhận thức thông thường, gan nhiễm mỡ thường gắn liền với người thừa cân, béo phì. Tuy nhiên, thực tế lâm sàng cho thấy có rất nhiều trường hợp bệnh nhân gầy, thậm chí suy dinh dưỡng, vẫn mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Tình trạng này được gọi là gan nhiễm mỡ không do béo phì (lean NAFLD – Non-Alcoholic Fatty Liver Disease in lean individuals). Đây là vấn đề đang ngày càng phổ biến ở Việt Nam, nhưng ít được nhận diện đúng mức.

II. Cơ chế sinh bệnh gan nhiễm mỡ ở người gầy

Gan nhiễm mỡ hình thành khi lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá 5% trọng lượng gan. Ở người béo, điều này thường do mỡ thừa trong toàn cơ thể. Nhưng ở người gầy, tình trạng này thường là hậu quả của rối loạn chuyển hóa: kháng insulin, thiếu hụt chất dinh dưỡng thiết yếu như choline hoặc protein, hoặc do rối loạn vi khuẩn đường ruột làm tăng hấp thu chất béo.

Đặc biệt, stress oxy hóa và viêm mạn tính ở mức tế bào có thể thúc đẩy sự tích tụ mỡ trong tế bào gan dù tổng năng lượng nạp vào không vượt mức. Điều này lý giải tại sao một người có thể có cân nặng bình thường nhưng vẫn bị “rối loạn chuyển hóa kiểu béo phì tiềm ẩn”.

III. Lối sống ít vận động và ăn uống mất cân đối: thủ phạm hàng đầu

Người gầy nhưng ăn uống thiếu khoa học — nhiều đường, tinh bột tinh chế, dầu mỡ chiên rán — vẫn có nguy cơ rối loạn chuyển hóa mỡ. Khi ăn quá nhiều fructose từ nước ngọt, bánh kẹo, gan sẽ chuyển hóa đường này thành triglyceride và tích tụ thành mỡ. Hơn nữa, lối sống ít vận động khiến gan thiếu oxy, làm giảm khả năng chuyển hóa lipid, khiến mỡ dễ bị “mắc kẹt” trong gan.

Thói quen bỏ bữa, ăn không đúng giờ, hoặc ăn theo kiểu “diet ép xác” cũng làm rối loạn cơ chế trao đổi chất của gan. Thực tế, nhiều người trẻ theo trào lưu giảm cân cực đoan đã vô tình làm gan nhiễm mỡ do mất cân bằng đạm, chất béo và vi chất dinh dưỡng.

IV. Ảnh hưởng của stress, mất ngủ và viêm thầm lặng

Người gầy sống trong tình trạng căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, hoặc làm việc đêm dễ bị rối loạn trục thần kinh – nội tiết – miễn dịch, dẫn đến tăng cortisol và kháng insulin. Tình trạng này làm gan khó chuyển hóa mỡ, tích tụ acid béo tự do gây viêm, tổn thương tế bào gan.

Đặc biệt, các nghiên cứu gần đây cho thấy viêm thầm lặng do rối loạn vi khuẩn đường ruột (dysbiosis) có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ ngay cả ở người BMI bình thường. Điều này đặc biệt phổ biến ở người Việt sống tại thành thị, ăn uống nhiều thịt, ít rau, stress cao và dùng thuốc kháng sinh nhiều.

V. Gan nhiễm mỡ ở người gầy thường khó phát hiện và dễ bị xem nhẹ

Vì không có ngoại hình béo nên người gầy ít khi chủ động tầm soát gan. Họ dễ nhầm lẫn các triệu chứng mệt mỏi, chán ăn, đau âm ỉ vùng hạ sườn phải với rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, khi phát hiện thì gan đã chuyển sang giai đoạn viêm, xơ hoá hoặc rối loạn chức năng gan rõ rệt.

Hơn nữa, do ít mỡ dưới da, khi có rối loạn lipid máu hoặc tăng men gan thì người gầy thường có mức độ tổn thương tế bào gan rõ nét hơn người béo. Cơ thể gầy nhưng “béo trong nội tạng” có thể là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm mà người Việt cần lưu tâm.

VI. Những đối tượng người Việt dễ bị gan nhiễm mỡ dù gầy

• Người ăn kiêng thiếu khoa học, nhịn ăn, detox kéo dài
• Người có tiền sử tiểu đường tuýp 2 hoặc người thân mắc bệnh chuyển hóa
• Nhân viên văn phòng ít vận động, thường xuyên stress
• Người uống rượu nhẹ nhưng kéo dài, kể cả chỉ vài ly bia/tuần
• Người sử dụng thuốc dài ngày (corticoid, kháng sinh, thuốc hạ lipid máu)

VII. Cách phòng ngừa và cải thiện gan nhiễm mỡ ở người gầy

1. Xét nghiệm định kỳ: Dù không thừa cân, người có thói quen sống kém lành mạnh nên kiểm tra men gan (ALT, AST, GGT), siêu âm gan định kỳ mỗi 6–12 tháng.
2. Dinh dưỡng cân bằng: Bổ sung chất béo tốt (omega-3 từ cá biển, hạt lanh), hạn chế đường tinh luyện, tăng rau xanh và thực phẩm giàu choline như trứng, đậu nành, cá.
3. Vận động đều đặn: Đi bộ nhanh, yoga, đạp xe ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp tăng nhạy cảm insulin, giảm mỡ nội tạng và cải thiện chức năng gan.
4. Giữ tâm lý ổn định, ngủ đủ: Giấc ngủ chất lượng giúp gan phục hồi và giảm sản sinh hormone gây tích mỡ.
5. Thảo dược hỗ trợ gan: Có thể sử dụng sản phẩm hỗ trợ gan có chứa silymarin, atiso, diệp hạ châu, được Bộ Y tế cấp phép để giúp bảo vệ tế bào gan, giảm men gan và hỗ trợ thải độc.

VIII. Kết luận

Gan nhiễm mỡ không phải là căn bệnh chỉ của người béo. Người gầy nhưng ăn uống thiếu lành mạnh, sống căng thẳng, ít vận động, hoặc giảm cân không đúng cách vẫn có thể là “ứng viên tiềm tàng” của gan nhiễm mỡ. Thay vì chủ quan vì cân nặng, mỗi người nên chủ động tầm soát sức khỏe gan định kỳ và điều chỉnh lối sống. Đó mới là cách bảo vệ lá gan – người hùng thầm lặng – một cách bền vững nhất.