Đau khớp gối khi leo cầu thang nguyên nhân do đâu?

“Chỉ cần bước vài bậc cầu thang mà đầu gối đã đau nhói như kim châm – liệu đó chỉ là dấu hiệu bình thường của tuổi tác hay là chỉ điểm cho một vấn đề xương khớp nghiêm trọng hơn đang âm thầm tiến triển?” Đây là một câu hỏi thường trực trong tâm trí của rất nhiều người, đặc biệt là những ai đang trong độ tuổi trung niên hoặc cao tuổi, khi bắt đầu nhận thấy khớp gối của mình không còn “trơn tru” như trước. Trên thực tế, đau khớp gối khi lên xuống cầu thang không phải là hiện tượng hiếm gặp, và cũng không nên bị xem nhẹ, vì đây có thể là biểu hiện ban đầu của nhiều bệnh lý cơ xương khớp đáng lưu tâm.

1. Khớp gối – một cấu trúc sinh học chịu tải lớn và dễ bị tổn thương

Khớp gối là khớp bản lề lớn nhất của cơ thể người, đóng vai trò thiết yếu trong việc chịu tải trọng lượng cơ thể và duy trì sự ổn định trong các hoạt động như đi, đứng, chạy, leo trèo. Cấu trúc giải phẫu của khớp gối bao gồm ba xương chính: xương đùi (femur), xương chày (tibia) và xương bánh chè (patella), được kết nối và hỗ trợ bởi hệ thống dây chằng, gân và cơ vùng đùi – cẳng chân. Ngoài ra, mặt khớp còn được bao phủ bởi lớp sụn hyaline – một loại mô đàn hồi có chức năng giảm ma sát và hấp thu lực khi vận động.

Trong các hoạt động sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là khi lên xuống cầu thang – một dạng vận động đặc biệt đòi hỏi sự gập gối sâu và tỳ lực dồn vào một chân trong từng bước – khớp gối phải chịu một lực gấp 3–5 lần trọng lượng cơ thể. Chính điều này khiến cho những bất thường về cấu trúc hoặc chức năng tại khớp gối dễ bộc lộ thành triệu chứng đau nhức, khó chịu.

2. Đau gối khi lên xuống cầu thang – dấu hiệu của các bệnh lý nào?

Thoái hóa khớp gối

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau gối khi vận động là tình trạng thoái hóa khớp – một quá trình lão hóa tự nhiên của sụn khớp và các cấu trúc quanh khớp. Theo thời gian, sụn bị mòn mỏng dần, mất khả năng đệm và bảo vệ đầu xương, khiến cho mỗi lần vận động – đặc biệt là gập duỗi mạnh như khi leo cầu thang – phần đầu xương bị va chạm trực tiếp gây đau, cứng khớp và giảm chức năng vận động. Người bệnh thường mô tả cảm giác đau âm ỉ hoặc nhói buốt khi bước lên bậc thang, kèm theo tiếng “lạo xạo” trong khớp hoặc cảm giác gối không còn vững chắc.

Hội chứng đau xương bánh chè – đùi (Patellofemoral Pain Syndrome)

Tình trạng này phổ biến hơn ở người trẻ tuổi, đặc biệt là nữ giới hoặc người thường xuyên vận động mạnh. Cơn đau thường khu trú vùng trước gối, ngay sau xương bánh chè, tăng lên rõ rệt khi leo cầu thang, ngồi xổm lâu hoặc ngồi với gối gập sâu. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự sai lệch trong trục vận động của xương bánh chè với rãnh xương đùi, khiến cho lực tỳ bị phân bố không đều, dẫn đến ma sát và kích thích vùng khớp. Nếu không điều chỉnh sớm, tổn thương có thể tiến triển thành viêm hoặc thoái hóa khớp xương bánh chè.

Viêm gân bánh chè

Còn gọi là “gối của vận động viên nhảy” (jumper’s knee), viêm gân bánh chè là hậu quả của tình trạng vi chấn thương lặp đi lặp lại vào gân nối xương bánh chè với xương chày. Người bệnh thường cảm thấy đau dưới xương bánh chè, tăng rõ khi đi xuống cầu thang hoặc sau các hoạt động mạnh. Tình trạng này phổ biến ở người chơi thể thao, người thường xuyên leo cầu thang, bê vác vật nặng hoặc thừa cân.

Lệch trục chi dưới và bàn chân bẹt

Cấu trúc bàn chân và chi dưới giữ vai trò quan trọng trong phân bố lực khi vận động. Khi có các bất thường như bàn chân bẹt, chân chữ O hoặc chữ X, toàn bộ khớp gối sẽ phải chịu lực lệch tâm – làm tăng áp lực lên mặt trong hoặc ngoài khớp. Hậu quả là các vùng mô bị quá tải và xuất hiện triệu chứng đau, nhất là khi khớp gối gập sâu hoặc chịu lực nén như lúc bước xuống cầu thang.

3. Vì sao cầu thang lại “kích hoạt” cơn đau khớp rõ rệt hơn?

Không giống như đi bộ trên mặt phẳng, khi lên hoặc xuống cầu thang, người thực hiện phải gập khớp gối nhiều hơn, đồng thời chuyển toàn bộ trọng lượng cơ thể lên một chân tại thời điểm bước. Bên cạnh đó, các nhóm cơ như cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo phải hoạt động với cường độ cao để duy trì thăng bằng và hỗ trợ vận động. Với những khớp gối đã bị tổn thương, hoặc các nhóm cơ quanh khớp yếu, việc chịu tải nặng trong tư thế gập gối sâu chính là yếu tố “kích hoạt” cơn đau một cách rõ ràng nhất.

4. Những yếu tố nguy cơ cần lưu ý

Các yếu tố như tuổi tác cao, thừa cân – béo phì, tiền sử chấn thương gối, vận động quá mức hoặc không đúng kỹ thuật, thiếu vận động kéo dài đều có thể góp phần làm suy yếu cấu trúc khớp và tăng nguy cơ đau gối. Ngoài ra, những người làm công việc yêu cầu đứng lâu, ngồi xổm thường xuyên, hoặc vận động viên thể thao cường độ cao cũng có nguy cơ cao gặp các vấn đề ở khớp gối.

5. Khi nào cần khám chuyên khoa xương khớp?

Cần lưu ý đến các dấu hiệu như đau khớp kéo dài trên một tuần, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường; xuất hiện sưng, đỏ, nóng khớp; cứng khớp buổi sáng kéo dài hơn 30 phút; hoặc cảm giác lỏng khớp, mất vững khi di chuyển. Trong những trường hợp này, người bệnh nên đến khám chuyên khoa cơ xương khớp để được đánh giá toàn diện qua thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng như X-quang, siêu âm khớp hoặc cộng hưởng từ (MRI).

6. Biện pháp cải thiện và phòng ngừa đau khớp gối

Để giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa tiến triển bệnh lý khớp gối, người bệnh nên áp dụng một số biện pháp sau: kiểm soát cân nặng hợp lý, tăng cường sức mạnh nhóm cơ quanh khớp gối bằng các bài tập như squat đúng kỹ thuật, nâng chân thẳng, đi xe đạp; tránh các tư thế gây áp lực lớn lên gối như ngồi xổm lâu, leo cầu thang nhiều lần liên tục; sử dụng giày dép phù hợp giúp hỗ trợ vòm bàn chân; áp dụng các biện pháp vật lý trị liệu như chườm ấm/lạnh; và nếu cần thiết, sử dụng sản phẩm bổ khớp theo chỉ định của bác sĩ (glucosamine sulfate, chondroitin, collagen tuýp II, curcumin sinh khả dụng cao…).

Kết luận

Đau khớp gối khi lên xuống cầu thang không đơn thuần chỉ là biểu hiện của sự “lão hóa bình thường”, mà có thể là tín hiệu cảnh báo của một hoặc nhiều rối loạn cơ xương khớp cần được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Việc hiểu rõ cơ chế sinh học, yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa không những giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống, mà còn ngăn ngừa được các biến chứng nặng nề trong tương lai.

👉 Nếu bạn đang đối mặt với những cơn đau gối âm ỉ hay nhói buốt mỗi khi bước lên cầu thang – đừng mặc định đó là chuyện bình thường – hãy chủ động đi khám và chăm sóc khớp gối của mình ngay từ hôm nay!