Suy gan cấp do dùng thuốc giảm cân cấp tốc: Hệ lụy nguy hiểm từ mong muốn “đẹp nhanh”

I. Khi ham giảm cân trở thành hiểm họa

Trong xã hội hiện đại, vóc dáng thon gọn trở thành biểu tượng của sức khỏe, sắc đẹp và thành công. Chính vì vậy, hàng loạt phương pháp giảm cân cấp tốc ra đời, đặc biệt là các loại thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, quảng cáo “giảm 5–7 kg trong 1 tuần”. Nhiều người bất chấp tác dụng phụ, sử dụng thuốc không qua tư vấn y khoa.

Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất nhưng ít được để ý là suy gan cấp – một biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng chỉ sau vài ngày sử dụng thuốc giảm cân không an toàn.

II. Suy gan cấp là gì? Vì sao nguy hiểm?

Suy gan cấp (acute liver failure) là tình trạng suy giảm chức năng gan một cách đột ngột, thường xảy ra ở người không có bệnh gan trước đó. Gan bị tổn thương nghiêm trọng, không còn khả năng chuyển hóa độc chất, tổng hợp protein đông máu, điều hòa đường huyết và các chức năng sống còn khác.

Tỷ lệ tử vong của suy gan cấp rất cao – có thể lên tới 40–80% nếu không được điều trị kịp thời, đặc biệt nếu không có cơ hội ghép gan. Một số tác nhân hàng đầu gây suy gan cấp bao gồm: paracetamol liều cao, thuốc đông y chứa độc chất, thực phẩm giảm cân không rõ nguồn gốc.

III. Cơ chế thuốc giảm cân gây tổn thương gan

Hầu hết các thuốc giảm cân cấp tốc hoạt động theo các cơ chế: ức chế cảm giác đói, tăng tiêu hao năng lượng, lợi tiểu, gây tiêu chảy hoặc tăng chuyển hóa. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả “nhanh chóng”, nhiều loại thuốc này chứa các hoạt chất gây độc gan như:

• Ephedrine, sibutramine: bị cấm tại nhiều nước vì tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và tổn thương gan.

• Các alkaloid kích thích thần kinh trung ương: làm tăng chuyển hóa gan quá mức.

• Chất nhuận tràng, lợi tiểu mạnh: làm mất cân bằng điện giải, gây hoại tử tế bào gan.

• Thảo dược không kiểm soát (senna, cascara, garcinia): gây viêm gan cấp hoặc nhiễm độc gan tiềm tàng.

Gan là cơ quan chuyển hóa và giải độc, khi phải xử lý các hoạt chất lạ với cường độ cao, tế bào gan dễ bị phá hủy hàng loạt, dẫn đến hoại tử gan cấp.

IV. Những dấu hiệu sớm cảnh báo suy gan do thuốc giảm cân

Người dùng thuốc giảm cân cấp tốc có thể xuất hiện các triệu chứng bất thường chỉ sau vài ngày hoặc vài tuần. Những dấu hiệu sớm bao gồm:

• Vàng da, vàng mắt: do tăng bilirubin máu khi gan không còn khả năng chuyển hóa sắc tố mật.

• Buồn nôn, chán ăn, đau tức vùng hạ sườn phải: dấu hiệu viêm gan tiến triển.

• Nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu: thể hiện rối loạn chuyển hóa mật.

• Ngứa toàn thân: do muối mật ứ đọng dưới da.

• Mệt mỏi, lú lẫn, nói lắp: biểu hiện sớm của bệnh não gan – tình trạng gan mất chức năng lọc độc tố cho não.

Nếu không được can thiệp sớm, người bệnh có thể rơi vào hôn mê gan, rối loạn đông máu nặng, suy thận cấp và tử vong.

V. Những đối tượng dễ bị tổn thương gan khi dùng thuốc giảm cân

Không phải ai dùng thuốc giảm cân cũng bị suy gan cấp, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Người có bệnh gan tiềm ẩn (viêm gan B, C, gan nhiễm mỡ).

• Người có men gan tăng nhẹ mà không biết.

• Người đã từng điều trị kháng sinh dài ngày (dễ tổn thương tế bào gan).

• Người cao tuổi, trẻ vị thành niên (gan chưa hoàn thiện hoặc đã thoái hóa).

• Người ăn kiêng nghiêm ngặt, thiếu protein (tăng nhạy cảm gan với độc tố).

• Người kết hợp nhiều loại thuốc/thực phẩm chức năng cùng lúc.

VI. Thực trạng thuốc giảm cân “trôi nổi” trên thị trường

Hiện nay, trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử và các hội nhóm làm đẹp, nhiều loại thuốc giảm cân được bán tự do, không có giấy phép kiểm định. Các sản phẩm này thường gắn mác “thảo dược tự nhiên”, “giảm béo detox”, “an toàn không tác dụng phụ”, nhưng bên trong lại chứa:

• Chất cấm bị che giấu (sibutramine, phenolphthalein).

• Hỗn hợp thảo dược chưa kiểm nghiệm.

• Liều hoạt chất cao vượt khuyến cáo.

• Bao bì không ghi rõ liều lượng, xuất xứ, thành phần.

Nhiều trường hợp ngộ độc gan nặng đã được ghi nhận ở các bệnh viện do sử dụng các viên nang “giảm cân handmade”, “detox nội tạng” mua online.

VII. Điều trị suy gan cấp do thuốc giảm cân: Cuộc chiến với thời gian

Khi đã bước vào giai đoạn suy gan cấp, việc điều trị phải được thực hiện tại bệnh viện có chuyên khoa hồi sức gan hoặc ghép gan. Các bước điều trị gồm:

1. Ngưng ngay thuốc giảm cân và mọi sản phẩm không rõ nguồn gốc.

2. Hỗ trợ gan bằng thuốc bảo vệ tế bào gan (N-acetylcysteine, silymarin), truyền dịch, duy trì đường huyết.

3. Theo dõi chặt chẽ chỉ số đông máu, chức năng não, thận.

4. Xem xét ghép gan nếu không cải thiện sau 3–5 ngày.

5. Chăm sóc tích cực phòng ngừa biến chứng: phù não, xuất huyết, nhiễm trùng.

Tỷ lệ sống sót phụ thuộc vào thời điểm phát hiện và mức độ tổn thương gan. Một số trường hợp hồi phục nếu phát hiện sớm, nhưng nhiều ca tử vong nhanh chóng chỉ sau 72–96 giờ.

VIII. Làm sao để giảm cân an toàn, bảo vệ gan?

Giảm cân đúng cách không thể “cấp tốc” mà cần kiên nhẫn và khoa học. Những nguyên tắc an toàn bao gồm:

• Giảm từ từ 0,5–1 kg mỗi tuần để không gây sốc chuyển hóa.

• Ăn đầy đủ nhóm chất, không cắt hoàn toàn tinh bột hay chất béo tốt.

• Tăng hoạt động thể lực ít nhất 150 phút/tuần (đi bộ nhanh, bơi, tập tạ nhẹ).

• Ngủ đủ giấc, giảm stress để cân bằng nội tiết.

• Khám tổng quát trước khi dùng bất kỳ sản phẩm hỗ trợ giảm cân nào.

Không có viên thuốc thần kỳ nào làm bạn giảm mỡ mà không ảnh hưởng sức khỏe – mọi tác động “mạnh” đều là con dao hai lưỡi.

IX. Lời khuyên từ chuyên gia y tế

Theo các chuyên gia gan mật và dinh dưỡng lâm sàng:

• Không nên tin các quảng cáo “giảm cân cấp tốc trong 3 ngày”, “giảm 5kg không ăn kiêng”.

• Chỉ dùng thuốc giảm cân được cấp phép bởi Bộ Y tế, có sự hướng dẫn của bác sĩ.

• Hãy lắng nghe cơ thể, nếu thấy buồn nôn, mệt mỏi, vàng da khi dùng thuốc hãy dừng lại và đến bệnh viện ngay.

• Ưu tiên thay đổi lối sống thay vì thuốc – vì sức khỏe là vốn quý nhất.

X. Kết luận

Suy gan cấp do thuốc giảm cân cấp tốc là một hồi chuông cảnh tỉnh cho lối sống “làm đẹp bằng mọi giá”. Một vóc dáng đẹp không thể đánh đổi bằng sức khỏe, và càng không nên trả giá bằng mạng sống. Trong cuộc đua giảm cân, chậm mà chắc mới là người chiến thắng thực sự.

Hãy chọn giảm cân thông minh – và để lá gan của bạn được “thở” một cách khỏe mạnh!