Khám phá vai trò vi khuẩn đường ruột trong viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là một căn bệnh tự miễn phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới, gây đau đớn và sưng tấy ở các khớp. Theo số liệu thống kê năm 2020, ước tính có khoảng 17,6 triệu người mắc VKDT, nhưng nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới tại Viện Nghiên cứu Y học Leeds, Vương quốc Anh, đã chỉ ra mối liên hệ giữa thay đổi trong hệ vi khuẩn đường ruột và nguy cơ mắc bệnh. Phát hiện này không chỉ góp phần giải mã căn bệnh phức tạp này mà còn mở ra các phương pháp phòng ngừa mới, giúp nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

1. Hệ Vi khuẩn đường ruột là gì?

Hệ vi khuẩn đường ruột bao gồm hàng triệu tỷ vi sinh vật sống bên trong đường tiêu hóa. Mỗi người có một hệ vi khuẩn riêng biệt, phụ thuộc vào các yếu tố như di truyền, chế độ ăn uống, môi trường sống và cách sinh hoạt.

Vi khuẩn đường ruột được phân loại thành hai nhóm chính:

• Vi khuẩn có lợi: Bao gồm Lactobacillus, Bifidobacterium và các vi khuẩn probiotic khác, có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường hệ miễn dịch, và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn có hại.
• Vi khuẩn có hại: Gồm các loại như Clostridium, Enterococcus và Escherichia coli (khi phát triển quá mức), có thể gây viêm nhiễm, tiêu chảy, và làm suy yếu hệ miễn dịch nếu mất cân bằng với vi khuẩn có lợi.

2. Vai trò của vi khuẩn đường ruột đối với sức khoẻ

Vi khuẩn đường ruột có ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh sức khỏe con người, chẳng hạn:

• Tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất: Vi khuẩn đường ruột giúp phân giải thức ăn, đặc biệt là các chất xơ và tinh bột mà cơ thể không thể tiêu hóa trực tiếp. Chúng tạo ra các axit béo chuỗi ngắn (SCFA) như acetate, propionate và butyrate – những chất rất quan trọng cho sức khỏe của niêm mạc ruột và tế bào ruột.
• Hệ miễn dịch: Khoảng 70% hệ miễn dịch của con người tập trung tại đường tiêu hóa. Vi khuẩn đường ruột giúp duy trì “lớp màng bảo vệ” này bằng cách ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn gây hại và điều hòa phản ứng miễn dịch, giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm và các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp.
• Sức khỏe tinh thần: Hệ vi khuẩn đường ruột có mối liên hệ chặt chẽ với hệ thần kinh trung ương thông qua trục ruột-não (gut-brain axis). Một số nghiên cứu cho thấy vi khuẩn đường ruột sản xuất serotonin và dopamine – hai chất dẫn truyền thần kinh ảnh hưởng đến tâm trạng. Mất cân bằng vi khuẩn đường ruột có thể gây ra lo âu, trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác.
• Điều hòa cân bằng hormone: Hệ vi sinh vật giúp điều chỉnh mức độ hormone và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa năng lượng, tác động đến cân nặng và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, béo phì.

3. Viêm khớp dạng thấp và vi khuẩn đường ruột

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là căn bệnh tự miễn, khi đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công chính các mô lót quanh khớp, gây ra tình trạng viêm và tổn thương khớp. Cơ chế phát triển của VKDT được cho là liên quan đến nhiều yếu tố, từ di truyền, môi trường, cho đến các thói quen như hút thuốc hay béo phì. Nghiên cứu mới này đã tập trung vào vai trò của vi khuẩn đường ruột, một phần quan trọng của hệ tiêu hóa có liên quan chặt chẽ đến hệ miễn dịch.

Các nhà khoa học phát hiện rằng sự thay đổi trong hệ vi khuẩn đường ruột có thể tác động lên sự hoạt động của hệ miễn dịch, đặc biệt khi có sự giảm đa dạng vi sinh vật đường ruột. Họ nhận thấy rằng những thay đổi trong hệ vi sinh đường ruột có thể “kích hoạt” hệ miễn dịch, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của VKDT.

4. Quy Trình Nghiên Cứu: Tiến Hành Trên Nhóm Người Có Nguy Cơ Cao

Trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã chọn ra 124 người có nguy cơ cao mắc Viêm khớp dạng thấp, 7 người vừa được chẩn đoán mắc bệnh và 22 người khỏe mạnh làm nhóm đối chứng. Các tình nguyện viên được theo dõi trong hơn 15 tháng. Kết quả cho thấy 30 trong số 124 người có nguy cơ đã phát triển thành VKDT, và những người này có sự suy giảm đáng kể trong đa dạng vi khuẩn đường ruột, đặc biệt là alpha diversity. Đây là sự khác biệt quan trọng so với nhóm người khỏe mạnh, chỉ ra rằng hệ vi khuẩn ở những người có nguy cơ cao mắc VKDT đã thay đổi trước khi các triệu chứng bệnh xuất hiện.

5. Kháng Thể Anti-CCP: Dấu Hiệu Phát Hiện Sớm

Một yếu tố quan trọng khác mà các nhà khoa học chú ý đến là kháng thể anti-CCP, một loại protein mà hệ miễn dịch sản xuất nhằm phản ứng với viêm. Ở những người có nguy cơ cao, kháng thể anti-CCP thường xuất hiện trước khi có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh VKDT, như đau hoặc cứng khớp. Theo Tiến sĩ Christopher Rooney, sự xuất hiện của kháng thể này là “tín hiệu cảnh báo sớm” giúp các bác sĩ nhận biết ai có nguy cơ phát triển RA. Nếu các bác sĩ có thể xác định những người có kháng thể anti-CCP, họ có thể giám sát kỹ lưỡng hơn và đưa ra các biện pháp phòng ngừa phù hợp.

6. Vai Trò của Vi Khuẩn Prevotellaceae và P. copri

Trong hệ vi khuẩn đường ruột, có một số chủng vi khuẩn đặc biệt như Prevotellaceae sp (ASV2058) và P. copri, được cho là có vai trò trong sự phát triển của VKDT. Nghiên cứu cho thấy các chủng này xuất hiện nhiều ở những người có nguy cơ hoặc đã mắc VKDT. Sự gia tăng các chủng vi khuẩn này trong hệ tiêu hóa có thể là dấu hiệu cho thấy chúng đang tác động đến hệ miễn dịch, làm cho cơ thể dễ bị VKDT hơn. Tiến sĩ Rooney nhấn mạnh rằng việc xác định các chủng vi khuẩn này có thể giúp hiểu rõ hơn về cách hệ vi sinh vật ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển bệnh, từ đó cung cấp cái nhìn mới về vai trò của vi khuẩn đường ruột trong việc khởi phát VKDT.

7. Các Phương Pháp Điều Trị và Phòng Ngừa Mới

Nghiên cứu mở ra tiềm năng phát triển các phương pháp điều trị RA dựa trên sự điều chỉnh hệ vi khuẩn đường ruột. Một số phương pháp có thể bao gồm:

• Sử dụng Probiotic: Bổ sung vi khuẩn có lợi để cân bằng lại hệ vi khuẩn đường ruột, giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh VKDT
• Can thiệp chế độ ăn uống: Điều chỉnh chế độ ăn uống có thể thay đổi sự cân bằng của vi khuẩn trong đường ruột, từ đó giảm nguy cơ mắc VKDT.
• Thuốc Dựa Trên Vi Khuẩn: Trong tương lai, có thể phát triển các loại thuốc điều chỉnh vi khuẩn đường ruột một cách chính xác để giảm nguy cơ tiến triển VKDT.

Các nhà khoa học tin rằng bằng cách giảm hoặc điều chỉnh sự hiện diện của các vi khuẩn có liên quan đến VKDT, có thể ngăn ngừa hoặc làm chậm sự phát triển của bệnh, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người có nguy cơ cao.

8. Bước Tiến Tương Lai trong Nghiên Cứu

Nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục làm rõ vai trò của từng chủng vi khuẩn trong hệ miễn dịch và ảnh hưởng của chúng đến quá trình khởi phát viêm khớp dạng thấp. Họ cũng đang nghiên cứu các can thiệp có thể, chẳng hạn như probiotic hoặc thay đổi chế độ ăn, để xem liệu có thể ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình phát triển của bệnh không.

Kết Luận

Nghiên cứu này mang đến hi vọng mới cho cộng đồng mắc viêm khớp dạng thấp và những người có nguy cơ cao. Với những tiến bộ trong hiểu biết về hệ vi khuẩn đường ruột, việc phát hiện sớm và can thiệp sớm VKDT sẽ trở nên khả thi hơn. Điều này không chỉ giúp người bệnh giảm bớt đau đớn mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của họ. Việc điều chỉnh hệ vi khuẩn đường ruột để giảm nguy cơ tiến triển RA có thể là bước tiến mới trong y học phòng ngừa và cá nhân hóa điều trị.

Tài liệu tham khảo:https://www.medicalnewstoday.com/articles/rheumatoid-arthritis-linked-to-changes-in-the-gut-microbiome-in-new-study#Are-new-rheumatoid-arthritis-treatment-options-on-the-horizon