Giảm cân bằng thuốc GLP-1 và nguy cơ mất cơ

I. GLP-1 và câu chuyện giảm cân không còn mới lạ Trong khoảng 3 năm trở lại đây, GLP-1 trở thành câu chuyện tâm điểm trong giới y khoa toàn cầu. GLP-1 là một loại hormone được tiết ra sau bửa ăn, giúc kích hoạt insulin và ức chế glucagon, từ đó giảm đường huyết. Thuốc nhóm GLP-1 như semaglutide (đang được biết đến qua các tên Wegovy hoặc Ozempic) hoạt động bằng cách giống hormone này.

Khác với thuốc giảm cân truyền thống chỉ làm mất nước hay gây mệt mỏi, GLP-1 giảm cân thông qua việc kiểm soát cảm giác đói và làm chậm dạ dày. Kết quả thực tế cho thấy nhiều người mất từ 10–20% cân nặng sau 6–9 tháng sử dụng. Tuy nhiên, chính việc giảm nhanh và nhiều đã khiến cơ thể không phân biệt được mỡ hay cơ đang bị phá hủy.

II. Tại sao mất cơ khi giảm cân lại đáng lo? Trong y khoa, mục tiêu lý tưởng của giảm cân là giảm mỡ, giữ cơ. Tuy nhiên, dưới tác động mạnh mẽ của GLP-1 hoặc những chế độ ăn nghiêm ngặt, cơ thể sẽ chuyển sang “tiêu huỷ” một phần khối cơ để đắp ứng nhu cầu năng lượng.

Mất cơ kém dẫn đến:

• Giảm tốc độ chuyển hóa cơ bản (BMR)
• Tăng nguy cơ suy dinh dưỡng ở người cao tuổi
• Gây yếu, chóng mệt, thiếu năng lượng vận động
• Tăng nguy cơ tái tăng cân sau khi ngừng thuốc

ở Việt Nam, rất nhiều người sau khi sử dụng GLP-1 một thời gian đã từ tin vì đã giảm được 8–10kg, nhưng vài tháng sau khi dừng thuốc đã bỏ tận tậy do khối cơ yếu, chuyển hóa giảm, tăng cân trở lại.

III. Đối tượng nào tại Việt Nam phù hợp với GLP-1? Tại nhiều bệnh viện như BV Đại học Y Dược TP.HCM, BV Bạch Mai, GLP-1 bắt đầu được áp dụng trong điều trị tiểu đường loại 2 và béo phì.

Người phù hợp:

• BMI ≥ 30 hoặc ≥ 27 có kèm tiểu đường, rối loạn lipid
• Không đạt hiệu quả giảm cân bằng ăn kiên và vận động
• Đã được tư vấn chuyên gia nội tiết, dưỡng lực

Người không nên dùng:

• Phụ nữ mang thai, cho con bú
• Tiền sử viêm tụy, bệnh giáp, suy gan
• Người chưa hiểu rõ cách sử dụng, muốn “giảm nhanh cho đẹp”

IV. Cách giảm nguy cơ mất cơ khi dùng GLP-1

1. Tăng lượng protein: ăn đủ 1,2–1,6g/kg/ngày. Đối với người Việt thông thường ăn ít đạm, cần được hướng dẫn các nguồn đạm đa dạng: đậu hủ, trứng, cá hồi, lòng trắng trứng, sừm sữa chua.
2. Tập luyện kháng lực 2–3 lần/tuần: Tại VN, nhiều người chỉ tập cardio (như đi bộ, nhảy), cần hướng dẫn bài tập tại nhà như squat, plank, push-up nhẹ, tập tạ thể thao trẻ em hoặc dây kháng lực.
3. Kiểm tra cấu trúc cơ bắp: Các trung tâm dm d\u00einh dưỡng hoặc thẩm mỹ lâu năm ở VN bắt đầu có máy InBody để đo mỡ/cơ/chuyển hóa, nên kiểm tra 1–2 tháng/lần khi đang giảm cân.
4. Không giảm cân quá nhanh: Mục lý tưởng là 0.5–1kg/tuần. Giảm quá 1.5–2kg/tuần sẽ dẫn đến tiêu hủy mỡ và cơ lẪn.

V. Tương lai nội địa: Thuốc viên GLP-1 có về VN? Các loại thuốc GLP-1 hiện nay đang sử dụng chủ yếu dịch vụ cho bệnh đái tháo đường. Dạng tiêm (như semaglutide, liraglutide) đã được Bộ Y tế VN cấp phép, nhưng giá thành rất cao.

Tại các hội nghị quốc tế và khu vực, các thuốc dạng viên như orforglipron, retatrutide, danuglipron đang được thử nghiệm cuối giai đoạn, hiệu quả tương đương GLP-1 tiêm nhưng dễ sử dụng hơn. Khi có mặt tại VN, chỉ đối tượng được chỉ định mới được hướng lợi, để tránh lạm dụng giống “thần dược giảm cân” trên mạng.

Tài liệu tham khảo: