Chế độ ăn Địa Trung Hải giúp giảm nguy cơ ung thư vú sau mãn kinh

1. Ung thư vú – mối đe dọa âm thầm với phụ nữ trên toàn thế giới

Ung thư vú hiện là loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ trên toàn thế giới. Mặc dù có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào sau tuổi dậy thì, phần lớn các trường hợp được chẩn đoán ở phụ nữ trên 50 tuổi, đặc biệt là sau thời kỳ mãn kinh. Mỗi năm, hàng triệu phụ nữ được phát hiện mắc ung thư vú, và điều này khiến cộng đồng y tế toàn cầu liên tục tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, dễ áp dụng và an toàn.

Trong khi yếu tố di truyền và tuổi tác là điều không thể thay đổi, nhiều yếu tố khác – như chế độ ăn uống, lối sống, tình trạng béo phì, sử dụng hormone thay thế – lại có thể được điều chỉnh để giảm nguy cơ mắc bệnh. Và một trong những hướng đi đầy hứa hẹn được chứng minh bởi các nghiên cứu gần đây chính là chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean diet).

2. Chế độ ăn Địa Trung Hải là gì và có gì đặc biệt?

Chế độ ăn Địa Trung Hải là mô hình dinh dưỡng truyền thống của các quốc gia quanh vùng Địa Trung Hải như Hy Lạp, Ý, Tây Ban Nha. Nó không chỉ là một chế độ ăn, mà còn là một lối sống bao gồm ăn uống điều độ, vận động nhẹ nhàng và thường xuyên, kết nối xã hội tích cực.

Thành phần chủ yếu của chế độ ăn này bao gồm:

• Nhiều rau, củ, quả tươi

• Ngũ cốc nguyên hạt, đậu đỗ và các loại hạt

• Dầu olive nguyên chất thay cho mỡ động vật

• Cá và hải sản ít nhất 2 lần/tuần

• Thịt đỏ, bơ, thực phẩm chế biến sẵn và đường ở mức tối thiểu

• Rượu vang đỏ dùng vừa phải trong bữa ăn

• Ưu tiên nước và đồ uống không đường

Sự khác biệt lớn nhất của chế độ này so với chế độ ăn phương Tây là hàm lượng chất béo bão hòa rất thấp, trong khi chất chống oxy hóa và chất xơ rất cao – hai yếu tố then chốt trong phòng ngừa bệnh mạn tính, bao gồm cả ung thư.

3. Ăn theo kiểu Địa Trung Hải có thể giảm 13% nguy cơ mắc ung thư vú

Một phân tích tổng hợp mới đây được đăng trên Health Science Reports đã khảo sát 31 nghiên cứu (gồm 12 nghiên cứu thuần tập và 19 nghiên cứu bệnh-chứng) với sự tham gia của phụ nữ từ 20 đến 104 tuổi. Kết quả cho thấy, những người tuân thủ chế độ ăn Địa Trung Hải có nguy cơ mắc ung thư vú thấp hơn khoảng 13% so với nhóm không tuân thủ.

Sự giảm nguy cơ này đặc biệt rõ rệt ở phụ nữ sau mãn kinh, nhóm có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn do sự thay đổi nội tiết tố và chuyển hóa sau thời kỳ sinh sản. Các nghiên cứu bệnh-chứng cho thấy mức giảm nguy cơ lên đến 18%, trong khi các nghiên cứu thuần tập cho kết quả thấp hơn – khoảng 9%.

4. Tại sao chế độ ăn Địa Trung Hải lại có lợi cho phụ nữ sau mãn kinh?

Sau thời kỳ mãn kinh, buồng trứng ngừng sản xuất estrogen – loại hormone có liên quan mật thiết đến sự phát triển của tế bào ung thư vú. Tuy nhiên, estrogen vẫn được tạo ra thông qua mô mỡ, và béo phì trở thành yếu tố nguy cơ chính. Chính vì vậy, việc duy trì cân nặng ổn định là cực kỳ quan trọng ở giai đoạn này.

Chế độ ăn Địa Trung Hải không chỉ giúp kiểm soát cân nặng, mà còn giảm tích mỡ nội tạng, cải thiện nhạy cảm insulin, từ đó gián tiếp làm giảm estrogen ngoài buồng trứng – yếu tố góp phần vào sự hình thành và phát triển ung thư vú sau mãn kinh.

Ngoài ra, các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau xanh, quả mọng, dầu olive và cá béo cũng giảm viêm và stress oxy hóa, hai yếu tố được chứng minh có liên quan đến sự sinh ung.

5. Những cơ chế sinh học có thể giúp chế độ ăn này chống lại ung thư

Dù chưa thể khẳng định chắc chắn 100% mối quan hệ nhân – quả, các nhà nghiên cứu đưa ra một số cơ chế khả dĩ sau:

• Giảm lipid máu và cải thiện chuyển hóa chất béo

• Giảm viêm mạn tính và stress oxy hóa thông qua thực phẩm giàu polyphenol và omega-3

• Tác động đến hormone như insulin, estrogen, IGF-1 – vốn liên quan mật thiết đến ung thư vú

• Tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó ảnh hưởng đến chuyển hóa toàn thân và đáp ứng miễn dịch

• Ức chế các đường tín hiệu cảm nhận dinh dưỡng trong tế bào ung thư, như mTOR

Tất cả những cơ chế trên đều đang là chủ đề nóng trong nghiên cứu ung thư hiện đại và củng cố thêm lý thuyết về vai trò bảo vệ của chế độ ăn Địa Trung Hải.

6. Không chỉ ngừa ung thư vú – mà còn nhiều lợi ích khác

Bên cạnh giảm nguy cơ ung thư vú, chế độ ăn Địa Trung Hải còn được chứng minh có lợi trong:

• Giảm nguy cơ tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ)

• Cải thiện kiểm soát đường huyết ở người tiểu đường type 2

• Hỗ trợ giảm cân bền vững

• Tăng cường trí nhớ và phòng ngừa sa sút trí tuệ

• Giảm trầm cảm và cải thiện sức khỏe tinh thần

Chính vì vậy, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều hiệp hội dinh dưỡng quốc tế đều xếp chế độ ăn này vào top đầu các chế độ ăn tốt cho sức khỏe toàn diện.

7. Lưu ý khi áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải

Không cần phải tuân thủ quá máy móc, bạn vẫn có thể hưởng lợi từ chế độ ăn Địa Trung Hải bằng cách áp dụng một số nguyên tắc sau:

• Tăng cường rau quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt mỗi bữa

• Thay thế dầu ăn thông thường bằng dầu olive

• Ăn cá ít nhất 2 lần/tuần, hạn chế thịt đỏ

• Giảm tối đa thực phẩm chế biến sẵn, đường, đồ chiên rán

• Không ăn quá mặn, tránh lạm dụng muối và nước tương

• Tăng cường vận động thể chất và kiểm soát stress

8. Kết luận: Một lựa chọn dễ dàng – Một tác động lâu dài

Dù chưa đủ để kết luận chế độ ăn Địa Trung Hải có thể ngăn ngừa tuyệt đối ung thư vú, nhưng các bằng chứng hiện tại cho thấy nó là một trong những mô hình dinh dưỡng có lợi nhất cho sức khỏe phụ nữ, đặc biệt sau mãn kinh.

Khi được kết hợp với các biện pháp khác như duy trì cân nặng, vận động thể chất đều đặn, tránh rượu bia và thuốc lá, việc tuân thủ chế độ ăn Địa Trung Hải có thể góp phần giảm nguy cơ mắc ung thư vú và nhiều bệnh lý mạn tính khác.

Với những lợi ích đã được khoa học chứng minh, chế độ ăn Địa Trung Hải không chỉ là lựa chọn cho người bệnh, mà còn là một lối sống lành mạnh cho mọi người.